GÜNEŞ SİSTEMİ

Güneş Sistemini Oluşturan Yapılar

• gezegenler

• uydular.

• astroitler

• kuyruklu yıldızlar

Güneş sistemindeki gezenler yapılarına göre 2 ’ye ayrılır.

Güneş sistemindeki gezegenlerin büyüklük sıralaması aşağıdaki gibidir.

Güneş sisteminde güneşe en yakın ve en küçük gezegendir.

Halkası ve atmosferi yoktur.

Uydusu yoktur.

Güneşe yakınlık olarak 2 sıradadır.

Güneş sisteminde büyüklük olarak 6 sırada yer alır.

Çoban yıldızı ve Dünya’nın ikizi olarak bilinir.

Uydusu ve halkası yoktur.

Güneşe yakınlık olarak 3.sırada yer alır.

Üzerinde yaşam olan tek gezegendir.

Büyüklük olarak 5.sırada olan Dünya karasal gezegenler

arasında en büyük gezegendir.

Tek doğal uydusu Ay’dır.

Halkası yoktur.

Güneş sisteminde büyük olarak 7 sırada yer alır.

Güneşe uzaklık olarak 4 sırada yer alır.

Kızıl gezegen olarak bilinir.

2 doğal uydusu bulunur.

Güneş sistemindeki en büyük gezegendir.

Güneşe yakınlık olarak 5.sırada yer alır.

79 doğal uydusu bulunur.

Gazsal gezegendir.

Halkası bulunur.

Güneşe yakınlık olarak 6. sırada yer alır.

Güneş sisteminde büyüklük olarak 2. sırada yer alır.

82 doğal uydusu bulunur.

Halkası vardır.

Güneş sisteminde büyüklük olarak 3.sırada yer alır.

Güneşe uzaklık olarak 7.sırada yer alır.

Kendi ekseni etrafındaki hareketi yuvarlanan bir bidona benzetilebilinir

Bilinen 27 doğal uydusu vardır

Halkası vardır.

Güneşe yakınlık olarak 8.sırada yer alır.

Büyüklük olarak 4. sırada yer alır.

Uranüsün ikizi olarak bilinir.

Bilinen 13 doğal uydusu vardır

Halkası vardır.

Güneş’in çevresinde, Mars ve Jüpiter arasında, belirli bir yörüngede dolanan, çeşitli büyüklük ve şekildeki kaya ve metal parçalarına asteroit denir.

Asteroitya da kuyruklu yıldız gibi çeşitli gök cisimlerinden kopmuş küçük kaya parçaları ise gök taşı olarak adlandırılır.

Gök taşları bazen Dünya’nın atmosferine girer Atmosfere giren gök taşlarına meteor denir.

Genellikle Dünya atmosferine giren meteorlar yanar Yanma sırasında arkalarında parlak bir iz oluştuğu için yıldızlarla bir ilgisi olmadığı hâlde bu olaya yıldız kayması da denir.

Göktaşları ise Dünya’nın atmosferine girdikten sonra tamamen yanarak yok olmaz Yeryüzüne ulaşıp yere düşen bu gök taşlarına meteorit (gök taşı) adı verilir.

Meteoritlerin oluşturduğu çukura gök taşı çukuru denir.

 GÜNEŞİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

Güneşin şekli küresel dir.

Dünyamıza en yakın yıldız dır.

Dünyamızın ısı ve ışık kaynağıdır.

Sıcak gazlardan oluşur.

Güneş’in Dünya’ya olan uzaklığı 150 milyon km’dir Güneş Dünyamızdan çok uzakta olduğundan dolayı Dünyadan küçük görünür.

Güneşin büyüklüğü Dünyanın Büyülüğünün yaklaşık 109 katıdır.

Güneş’e çıplak gözle bakmak göz sağlığı için tehlikelidir Güneşe bakılacağı zaman güneş filitrelerinin kullanılması gerekir.

 

  

 

 Güneş’te Dünyamız gibi katmanlardan oluşur.

Dış katmanın sıcaklığı yaklaşık 6000 santigrat derece iken iç sıcaklığı yaklaşık 15 000 000 santigrat derecedir.

Güneşten etrafına yayılan ısı ve ışık enerjisi yapısındaki hidrojen gazının helyum gazına dönüşümü sırasında gerçekleşir Bu dönüşüm sırasında büyük patlamalar gerçekleşir.

Güneşte gerçekleşen patlamalar sonucu GÜNEŞ LEKELERİ oluşur.

Güneş lekeleri Güneş yüzeyinde diğer bölgelere göre daha soğuk alanlardır.

Kendi yaptığı teleskopla Güneş’te oluşan lekeleri ilk gözlemleyen kişi Galileo Galilei ‘dir.

Galileo Galilei Güneş lekelerinin hareket ettiğini gözlemleyerek Güneş’in kendi ekseni etrafında döndüğünü bulmuştur.

Güneş sadece kendi ekseni etrafında saat yönün tersi yönünde döner ..(Batıdan - doğuya)

Güneş kendi ekseni etrafında dönmesini 25 günde tamamlar.

Mevsimlerin Oluşumu

 8.SINIF 1. ÜNİTE

Mevsimlerin Oluşumu

1-)Dünya’nın Hareketleri

               Dönme hareketi                                                   Dolanma hareketi                                           

                   

•Gece gündüz oluşur.                                             • 365 gün 6 saat oluşur.

•24 saat (1 gün oluşur.)                                          • Mevsimler oluşur.

Güneş ışınlarının geliş açısı birim yüzeye aktarılan enerji miktarını etkiler.

          Dik ve dike yakın gelen ışın                                                                       Eğik açı

Mevsimlerin 2 temel oluşum nedeni vardır.

1.Dünyanın güneş etrafındaki dolanım hareketi.

2.Dünyanın eksen eğikliği.

MEVSİMLERİN BAŞLANGIÇ TARİHLERİ

21 MART

•Güneş ışınları öğle vakti Ekvator çizgisine dik gelir.

•Kuzey Yarım Kürede ilkbahar mevsimi başlangıcı iken Güney Yarım Kürede sonbahar mevsimi başlangıcıdır.

•Dünya üzerinde gece gündüz eşitliği vardır.

•Eksen eğikliğinin etkisi ortadan kalkar.

•Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Kürede gündüz süresi uzamaya gece süresi kısalmaya devam eder.

•Güney Yarım Kürede gündüz süresi kısalmaya gece süresi uzamaya devam eder.

21 HAZİRAN

•Güneş ışınları Kuzey Yarım Kürede öğle vakti yengeç dönencesine dik gelir.

•Güneş ışınları Güney Yarım Küreye eğik gelir.

•Kuzey Yarım Kürede yaz mevsimi başlangıcı iken Güney Yarım Kürede kış mevsiminin başlangıcıdır.

•Kuzey Yarım Kürede en uzun gündüz yaşanırken en kısa gece yaşanır.

•Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Kürede gündüzler kısalmaya geceler uzamaya başlar.

•Güney Yarım Kürede gündüzler uzamaya geceler kısalmaya başlar.

21 ARALIK

•Güneş ışınları Güney Yarım Kürede öğle vakti oğlak dönencesine dik gelir.

•Güneş ışınları Kuzey Yarım Küreye eğik gelir.

•Güney Yarım Kürede yaz mevsimi başlangıcı iken Kuzey Yarım Kürede kış mevsiminin başlangıcıdır.

•Güney Yarım Kürede en uzun gündüz yaşanırken en kısa gece yaşanır.

•Bu tarihten sonra Güney Yarım Kürede gündüzler kısalmaya geceler uzamaya başlar.

•Kuzey Yarım Kürede gündüzler uzamaya geceler kısalmaya başlar.

23 EYLÜL

•Güneş ışınları öğle vakti Ekvator çizgisine dik gelir.

•Kuzey Yarım Kürede sonbahar mevsimi başlangıcı iken Güney Yarım Kürede ilkbahar mevsimi başlangıcıdır.

•Dünya üzerinde gece gündüz eşitliği vardır.

•Eksen eğikliğinin etkisi ortadan kalkar.

•Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Kürede gündüz süresi kısalmaya gece süresi uzamaya devam eder.

•Güney Yarım Kürede gündüz süresi uzamaya gece süresi kısalmaya devam eder.

 Kaldıraç ve Kaldıraç Çeşitleri

Bir çubuk ve bir destekten oluşan, destek noktası etrafında dönebilen basit makinelere kaldıraç denir.

Kaldıraçlarda uygulanan kuvvetin desteğe olan uzaklığına kuvvet kolu yükün desteğe kadar olan uzaklığına yük kolu denir.

Kaldıraçlar destek noktasının, uygulanan kuvvetin ve yükün konumuna göre 3 tipte incelenebilir.

I.Destek arada olan kaldıraç çeşidi

Kuvvet kolu uzunluğu ile yük kolu uzunluğu eşit olan kaldıraçlarda kuvvetin büyüklüğü yükün büyüklüğüne eşittir.

(F= G)Bu durumda kuvvetten ve yoldan kazanç veya kayıp olmaz.

Kuvvet kolu uzunluğu yük kolu uzunluğundan büyük olan kaldıraçlarda kuvvetin büyüklüğü yükün büyüklüğünden küçük olur (F<G)

 Bu durumda kuvvetten kazanç, yoldan kayıp olur.

Kuvvet kolu uzunluğu yük kolu uzunluğundan küçük olan kaldıraçlarda kuvvetin büyüklüğü yükün büyüklüğünden büyük olur. (F > G) 

Bu durumda kuvvetten kayıp, yoldan kazanç olur.

Aşağıda verilen basit makinelerin üzerinde destek noktasını, uygulanan kuvveti ve yükün yerini görseller üzerinde gösteriniz.

II. Yük Ortada Olan Kaldıraç Çeşidi

Yükün arada olduğu kaldıraçlarda kuvvet kolu yük kolundan büyük olduğundan dolayı uygulanan

kuvvetin büyüklüğü yükün büyüklüğünden küçük olur.

Yük arada olan kaldıraçlarda her zaman kuvvetten kazanç yoldan kayıp vardır.

Aşağıda verilen basit makinelerin üzerinde destek noktasını, uygulanan kuvveti ve yükün yerini görseller üzerinde gösteriniz.

III. Kuvvet Ortada Olan Kaldıraç Çeşidi

Kuvvetin arada olduğu kaldıraçlarda kuvvet kolu yük kolundan küçük olduğundan dolayı uygulanan

kuvvetin büyüklüğü yükten büyük olur.

Kuvvetin arada olan kaldıraçlarda her zaman kuvvetten kayıp yoldan kazanç vardır.

Aşağıda verilen basit makinelerin üzerinde destek noktasını, uygulanan kuvveti ve yükün yerini görseller üzerinde gösteriniz.

Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplandırınız.

5.sınıf maddenin ayırt edici özellikleri

 5.sınıf maddenin ayırt edici özellikleri

Bir maddeyi başka bir maddeden ayırt eden özelliklere maddelerin ayırt edici özelliği denir.

•Erime noktası

•Donma noktası

•Kaynama noktası

Erime Noktası: Saf katı haldeki bir maddenin erimeye başladığı sıcaklığa erime noktası sıcaklığı denir.

•Katı maddenin erimesi bitene kadar sıcaklığı sabit kalır.

•Erime noktası katı maddenin miktarına bağlı değildir. Madde miktarı sadece erime süresini değiştirir.

•Saf maddelerin erime noktaları bir birinden farklı olduğundan maddeler için ayırt edici özelliktir.

Donma Noktası: Saf sıvı haldeki bir maddenin katı hale geçmeye başladığı sıcaklığa donma noktası sıcaklığı denir.

•Saf sıvı maddenin tamamı katı oluncaya kadar sıcaklığı sabit kalır.

•Donma noktası sıvı maddenin miktarına bağlı değildir. Madde miktarı sadece donma süresini değiştirir.

•Saf maddelerin donma noktaları bir birinden farklı olduğundan maddeler için ayırt edici özelliktir.

Not: Aynı saf maddelerin erime ve donma noktaları bir birine eşittir.

Kaynama Noktası: Saf sıvı haldeki bir maddenin kaynamaya başladığı sıcaklığa kaynama noktası sıcaklığı denir.

•Saf sıvı maddenin kaynama süresince sıcaklığı sabit kalır.

•Kaynama noktası sıvı maddenin miktarına bağlı değildir. Madde miktarı sadece kaynama süresini değiştirir.

•Saf maddelerin kaynama noktaları bir birinden farklı olduğundan maddeler için ayırt edici özelliktir.

Not: aynı saf maddelerin kaynama noktaları aynı iken, farklı saf maddelerin kaynama noktaları bir birinden farklıdır.

Kaynama ve Buharlaşma Arasındaki Farklar

Kaynama

•Belirli bir sıcaklıkta gerçekleşir.

•Sıvının her yerinde görülür.

•Maddeler için ayırt edici özelliktedir.

Buharlaşma

•Her sıcaklıkta gerçekleşir.

•Sıvının sadece yüzeyinde görülür.

•Maddeler için ayırt edici özellikte değildir.

Sıcaklık - Zaman Grafiği

 Sıcaklık - Zaman Grafiği

Su’ya ait ısınma grafiği

I. Zaman Aralığı:

•Madde katı haldedir.

•Maddenin sıcaklığı artmaktadır.

•Madde dışarıdan ısı almaktadır.

II. Zaman Aralığı:

•Madde hal değişim sıcaklığındadır.

•Madde katı + sıvı haldedir.

•Maddenin sıcaklığı sabit kalmaktadır.

•Madde dışarıdan ısı almaya devam etmektedir.

III. Zaman Aralığı;

•Madde sıvı haldedir.

•Maddenin sıcaklığı artmaktadır.

•Madde dışarıdan ısı almaktadır.

IV. Zaman Aralığı:

•Madde hal değişim sıcaklığındadır.

•Madde sıvı + gaz haldedir

•Maddenin sıcaklığı sabit kalmaktadır.

•Madde dışarıdan ısı almaya devam etmektedir.

V. Zaman Aralığı;

•Madde gaz haldedir

•Maddenin sıcaklığı artmaktadır.

•Madde dışarıdan ısı almaktadır.

Su’ya ait soğuma grafiği

I. Zaman Aralığı:

•Madde gaz haldedir.

•Maddenin sıcaklığı azalmaktadır.

•Madde dışarıya ısı vermektedir.

II. Zaman Aralığı:

•Madde hal değişim sıcaklığındadır.

•Madde gaz + sıvı haldedir.

•Maddenin sıcaklığı sabit kalmaktadır.

•Madde dışarıya ısı vermeye devam etmektedir.

III. Zaman Aralığı;

•Madde sıvı haldedir.

•Maddenin sıcaklığı azalmaktadır.

•Madde dışarıya ısı vermektedir.

IV. Zaman Aralığı:

•Madde hal değişim sıcaklığındadır.

•Madde sıvı + katı  haldedir.

•Maddenin sıcaklığı sabit kalmaktadır.

•Madde dışarıya ısı vermeye devam etmektedir.

V. Zaman Aralığı;

•Madde katı haldedir.

•Maddenin sıcaklığı azalmaktadır.

•Madde dışarıya ısı vermektedir.