SÜRTÜNME KUVVETİ
Bir birine temas eden yüzeyler arasında gerçekleşen cismin hareketini zorlaştıran etkiye sürtünme kuvveti denir.
- Sürtünme kuvveti, cismin hareketine zıt yönde cisim ve yüzey arasında ve cismin yüzeyine bağlıdır.
katı cisimlerde sürtünme kuvvetine geçmeden önce pürüzlü ve pürüzsüz yüzeyleri tanımamız gerekir.
Pürüzsüz yüzey (madde); temas yüzeyinde girinti ve çıkıntı bulundurmayan maddeler pürüzsüz madde olarak bilinir. Örnek olarak pencere camı, telefon ekranı gibi maddeler temas yüzeyleri girinti ve çıkıntısı olmadığından pürüzsüz madde olarak bilinir.
Pürüzsüz maddelere örnekler;
- cam
- parlatılmış mermer yüzeyi
- fayans
- telefon, TV ve bilgisayar ekranı
- poşet dosya
- kitap kapağı gibi maddeler pürüzsüz maddelere örnek olarak verile bilinir.
Pürüzlü yüzey (madde); temas yüzeyinde girinti ve çıkıntısı fazla olan maddelere pürüzlü madde denir. Örnek olarak toprak, halı gibi maddeler girinti ve çıkıntısı olduğundan pürüzlü madde olarak bilinir.
Pürüzlü maddelere örnekler;
- topraklı yol
- zımpara
- ayakkabı tabanı
- halı
- araba ve bisiklet lastiği
- kumaş
- asfalt gibi maddeler ve yüzeyler pürüzlü maddelere örnek olarak verilebilinir.
Not: pürüzlü yüzeylerde sürtünme kuvveti çok, pürüzsüz yüzeylerde sürtünme kuvveti azdır.
Farklı yüzeyleri cisimlere uyguladığı sürtünme kuvvetini daha iyi anlamak için aşağıdaki deney düzeneğini inceleyelim.
Örnek soru;
Özdeş rampalardan bırakılan özdeş bilyelerin farklı yüzeylerde aldıkları yol şekilde gösterilmiştir.
bilyelerin farklı yüzeylerde aldıkları yolların farklı olmasının nedeni zeminlerin yüzeyindeki girinti ve çıkıntı miktarlarının farklı olmasından kaynaklanır. Çakıllı yolun yüzeyindeki girinti ve çıkıntı miktarı halıdan çok halının da yüzeyindeki girinti ve çıkıntı miktarı camdan fazladır.
kısacası yüzeyi pürüzlü olanın bilyeye etki ettiği sürtünme kuvveti çok iken pürüzsüz yüzeyin bilyeye etki ettiği sürtünme kuvveti azdır.
Yüzeyler arasındaki sürtünme kuvveti Çakıllı yol > Halı > Cam'dır.
