BASİT MAKİNELER
Günlük hayatta işimizi kolaylaştıran kuvvetin yönünü ve doğrultusunu değiştiren bir kaç parçadan oluşan araçlara basit makine denir.
*Hiç bir basit makineden işten ve enerjiden kazanç yoktur.
*Basit makineden kuvvetten kazanç var ise yoldan kayıp olur.
*Basit makineden yoldan kazanç var ise kuvvetten kayıp olur.
MAKARALAR
SABİT MAKARA
 |
| sabit makara |
*Kuvvet(F)=Yük(P) tür.
*Kuvvet aşağı yönlü,yük yukarı yönlüdür.(kuvvetin yönünü değiştirir.)
*Kuvvetten ve yoldan kayıp veya kazanç yoktur.
*İşten ve enerjiden kazanç yoktur.
*Yükü yerden 1 metre kaldıra bilmek için ipi 1 metre çekmek gerekir.
Kuvvet kazancı=P/F ile bulunur.
HAREKETLİ MAKARA
 |
| Hareketli makara |
Yük ile beraber hareket eden makaralara hareketli makara denir.
*Kuvvet yükün yarısı kadardır.F=P/2
*Kuvvet ile yük aynı yönlüdür.
*Kuvvet yükten küçük olduğundan kuvvetten kazanç bulunur.
*Yükü 1m kaldıra bilmek için ipi 2 metre çekmek gerekir bu da yoldan kayıp olduğunu gösterir.
*Kuvvetten kazanç yoldan kayıp olur.
*işten ve enerjiden kazanç yoktur.
Kuvvet kazancı=P/F ile bulunur.
PALANGALAR
*Tüm palangalar da en az bir hareketli makara bulunduğundan daima kuvvetten kazanç yoldan kayıp olur.
**Kuvvet kazancı=P/F ile bulunur
örnek olarak çıkan sonuç 4/1 ise yükü 1 metre kaldırmak için ipi 4 metre çekmek gerekir.
Vinçlerde ve hurdalıklarda ağır kaldırmada kullanılır.
palangada kuvvetin yönü aşağı ise:
''F=P/ makara sayısı'' ile bulunur.
yanda ki palangada yük 120N ise
F=120/3
F=40 N olur.
palangada kuvvetin yönü yukarı ise:
yanda ki palangada yük 120N ise
F=120/(4+1)
F=24 N olur.
0
NOT: Makara sayısı eşit olan palangalardan kuvvet yukarı olanda daha fazla kuvvetten kazanç bulunur ve kuvvet değeri kuvvet yukarı yönlüden daha küçüktür.
KALDIRAÇLAR
Sabit bir nokta etrafında dönebilen basit makineye kaldıraç denir.
*Kaldıraca bizim uyguladığımız kuvvete giriş kuvveti denir.
*Yük tarafındaki kuvvete çıkış kuvveti denir.
*Kuvvetin desteğe olan uzaklığına kuvvet kolu denir.
*Yükün desteğe olan uzaklığına yük kolu denir.
***kuvvet.kuvvet kolu=yük.yük kolu ile hesaplanır.
Kuvvet kazancı=P/F ya da kuvvet kazancı=kuvvet kolu/yük kolu ile de hesaplanır.
Üç tip kaldıraç bulunur.
I.TİP KALDIRAÇ
Desteğin uygulanan kuvvet ile yük arasında bulunan kaldıraç çeşididir.
örnekler:
* pense *makas * kayık küreği
*kerpeten *terazi *keser
*tatravelli *tırnak makası
kuvvet.kuvvet kolu=yük.yük kolu ile hesaplanır.
NOT:
Kuvvet kolu>yük kolu ise kuvvetten kazanç olur.
Kuvvet kolu=yük kolu ise kuvvetten kazanç veya kayıp olmaz
Kuvvet kolu<yük kolu ise kuvvetten kayıp olur
II.TİP KALDIRAÇ
Yükün destek ve kuvvet arasında olan kaldıraç çeşididir.
* Dönme yönleri zıttır.
Yükün destek ve kuvvet arasında olan kaldıraç çeşididir.
kuvvet.kuvvet kolu=yük.yük kolu ile hesaplanır.
not:
*Bu kaldıraç çeşidinde daima kuvvetten kazanç yoldan kayıp vardır.
*kuvvet<yük olur.
Örnek :
* el arabası * fındık ve ceviz kıracağı
*gazoz açacağı *menteşeli kapı ve pencereler.
III.TİP KALDIRAÇ
Kuvvetin yük ve destek arasında olan kaldıraç çeşididir.
Örnek:
*cımbız *zımba * kürek
*maşa *gelgeç *olta
*tenis raketi
Not:
*Kuvvet ortada olan kaldıraç çeşidinde daima kuvvetten kayıp yoldan kazanç vardır.
*kuvvet >yükten olur.
ÇIKRIK
Dönme yönleri aynı eş merkezli silindirlerden oluşan basit makineye çıkrık denir.Genellikle yük içerdeki küçük yarı çaplı silindire kuvvet ise dışarıdaki çevrilen kola uygulanır.
*Çıkrıkta kuvvetten kazanç yoldan ise kayıp bulunur.
*anahtar-tornavida-el mikseri-kuyu çıkrığı-kahve değirmeni çıkrığa örnektir.
P: yük
r:yük kolu
F: kuvvet
R: kuvvet kolu
yük x yük kolu=kuvvet x kuvvet koluna
P x r=F x R
SORU:
DİŞLİLER ve KASNAKLAR
Bir çember etrafına eşit aralıklarla dişler buluna basit makineye dişli denir.
*Kuvvetin hareket yönünü değiştirebilirler.
*Cisimlerin dönme hızlarını değiştirebilirler.
*Kuvveti aktarma amaçlı kullanılabilirler.
*Hareketi aktarma amaçlı kullanılabilirler.
Eş merkezli dişliler
Merkezleri birbirine perçinlenmiş dişlilere eş merkezli dişliler denir.
* Dönme yönü aynıdır.
*Dişlilerin tur sayıları daima aynıdır.
Düz Bağlı Dişliler
Bir zincir ya da bir ip ile birbirine bağlanmış dişlilere denir.Bir dişlinin hareketi diğer dişliye aktarılmış olunur.
* Dişlilerin dönme yönü daima aynıdır.
* tur sayısı ya da yarı çap
n1 x r1=n2 x r2 formülü ile bulunur
n1: 1.dişlinin dönme sayısı
r1: 1. dişlinin tur sayısı
n2: 2. dişlinin dönme sayısı
r2: 2. dişlinin yarı çapı
Çapraz Bağlı Dişliler
* tur sayısı ya da yarı çap
n1 x r1=n2 x r2 formülü ile bulunur
n1: 1.dişlinin dönme sayısı
r1: 1. dişlinin tur sayısı
n2: 2. dişlinin dönme sayısı
r2: 2. dişlinin yarı çapı
Not: Yarı çapı birbirinden farklı olan dişlilerden yarı çapı küçük olan dişlinin tur sayısı ve dönme hızı yarı çapı büyük olandan fazladır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder