5.sınıf 1. ünite konu özeti

Güneş’in Yapısı ve Özellikleri

* Bize en yakın yıldız Güneş’tir.

* Dünya katmanlardan oluşur ve şekli küreye benzer. Güneş’de Dünya gibi katmanlardan oluşur.

* Güneş sıcak gazlardan oluşur.

 * Güneş çevresine ısı ve ışık yayar.

* Güneş’in yüzeyi 6000 oC , iç kısmı ise 15.000.000 oC’ dir.

*Güneşten yayılan ısı ve ışık enerjisi Güneş’in yapısındaki hidrojenin helyuma dönüşmesiyle ortaya çıkar. Bu dönüşüm sırasında çok büyük patlamalar gerçekleşir.

*Güneş, Dünya’dan daha büyüktür. Güneş’in içerisine 1 milyon tane Dünya sığabilir.

*Güneş’in Dünya’ya olan uzaklığı 150 milyon km’dir.

*Güneş’e çıplak gözle bakmak göz sağlığı için tehlikelidir. Güneşe bakılacağı zaman güneş flitrelerinin kulanılması gerekir.

*Görüntüde görülen koyu renkli lekeler Güneş lekeleridir. Bu lekeler Güneş’in yüzeyinde daha soğuk olan bölgelerdir.

*Güneş kendi ekseni etrafında dönme hareketi yapar.

*Kendi yaptığı teleskopla Güneş’te oluşan lekeleri ilk gözlemleyen kişi Galileo Galilei‘dir.




*Galileo Galilei, Güneş lekelerinin hareket ettiğini gözlemleyerek Güneş’in kendi ekseni etrafında döndüğünü bulmuştur.



*Güneş sadece kendi ekseni etrafında saat yönün tersi yönünde döner. (Batıdan doğuya)



*Güneş kendi ekseni etrafında dönmesini 25 günde tamamlar.

 Ay’ın Evreleri

Ay, Dünya etrafında dolanım hareketi yaptığı için Ay’ın aydınlanan yüzü Dünya’dan farklı şekillerde görülür. Belli bir sırayla meydana gelen bu görünüşlere ayın evreleri denir. Bu süre yaklaşık 29 gün sürer. Bu süre zaman dilimi “ay” olarak ifade edilir.

Not: Dünya’dan bakıldığında Ay’ın hep aynı yüzünün görülmesi nedeni Ay’ın kendi ekseni etrafında dönmesi ile Dünya etrafında dolanma süresinin aynı olmasıdır.

Ay’ın yeni ay, ilk dördün, dolunay ve son dördün olmak üzere 4 ana evresi vardır. Hilal ve şişkin ay ara evreler olarak bilinir. İki ana evre arası yaklaşık olarak 7 gün ( bir hafta ) sürer.

 

YENİ AY: Ay’ın gözlemleyemediğimiz evresidir. Çünkü Güneş ışınları ayın arkasında kalır.

HİLAL: Ay, Güneş’in doğusunda kalır. Bu evrenin gözlem süresi kısadır. Ay bu evrede “Ters C” şeklinde görülür.

İLK DÖRDÜN: Yeni ay evresinden yaklaşık 7 gün sonra gözlenen evredir. Bu evrede Ay, “D” harfine benzer. Ay’ın sağ tarafı aydınlıktır.

ŞİŞKİN AY: İlk dördün ile dolunay evresinin arasında meydana gelen evredir.

DOLUNAY: Yeni ay evresinden yaklaşık 14 gün sonra gözlenen evredir. Ay tam bir daire olarak dolgun ve parlak görünür. Dünya, Güneş ve Ay’ın arasında kalır.

ŞİŞKİN AY: Dolunay ile son dördün evresinin arasında meydana gelen evredir. 

SON DÖRDÜN: Yeni ay evresinden yaklaşık 21 gün sonra gözlenen evredir. Bu evrede Ay, “ters D” harfine benzer. Ay’ın bu evrede sol tarafı aydınlıktır. 

HİLAL: Ay, Güneş’in batısında kalır. Ay bu evrede “C” şeklinde görülür.