ELEKTRİK

ELEKTRİK

Elektriklenme

      Elektriklenme: Bir cismin pozitif veya negatif yük ile yüklenmesine elektriklenme denir.

      Elektriklenme günlük hayatta örnekleri:

     *Fotokopi makinesi makinesi kağıt ve mürekkep zıt yükler ile yüklenerek yazının düzgün bir şekilde yazılmasını sağlar.

    *Araç boyama sırasında araç negatif boya pozitif yük ile yüklenerek püskürtülen boyanın düzgün dağılmasını sağlar.

    *Hava olayları sonucu bulutların birbirine sürtünmesi sonucu elektrik yükü ile yüklenirler.Zıt yüklü bulutların birbirine sürtünmesi sonucu negatif yüklü buluttan pozitif yüklü buluta yük geçişi olur gökyüzünde bulutlar arasındaki bu geçişe şimşek denir.Şimşek bulutlar arasında gerçekleşir.

     *Yüklü bulutlarla sivri ağaç yada cisimler arasındaki elektrik yükü geçişine yıldırım denir.Yıldırım bulut ve yeryüzü arasında gerçekleşir.

      *Baca filtrelerini temizlemede toz ve hava aynı yükle yüklenerek temizleme işlemi yapılır.

Elektrik yükleri

     Atom çekirdek ve katmanlardan olmak üzere iki kısımdan  oluşur. Çekirdekte pozitif yüklü proton ve nötr yüklü nötron bulunur. Katmanlarda ise negatif yüklü elektron bulunur.

Elektrik yükleri pozitif,negatif ve nötr yük olmak üzere 3 yük bulunur.

Pozitif Yük: Bir cismin bulundurduğu artı yük sayısının eksi yük sayısından fazla olamasıdır.

 K maddesinin pozitif yük sayısı negatif yük sayısından 6 fazladır.K maddesi +6 yüklüdür.

Negatif Yük: Bir cismin bulundurduğu eksi yüklerin artı yük sayısından fazla olamasıdır.

L maddesinin negatif yük sayısından fazladır. L maddesi -7 yüklüdür. 

Nötr Yük: Pozitif ve negatif yük sayısının bir birine eşit olması durumudur.

M maddesinin + ve- yük sayısı birbirine eşittir.+ ve -yük sayısı birbirini götüreceğinden dolayı yüksüzdür.

 Yüklerin birbirine göre durumları:

 Aynı elektrik yükleri bir birini daima iter.

*Zıt yükler birbirini daima birbirini çeker.

*Yüklü cisimler daima nötr yükleri çeker.

 

* Nötr yüklü cisimler birbirine etki etmez.

Elektriklenme Çeşitleri

Daha öncede dediğimiz gibi nötr bir cismin pozitif veya negatif yük ile yüklenmesine elektriklenme denir.Elektriklenme 3 şekilde gerçekleşir.

1. Sürtünme ile Elektriklenme:

Yüksüz bir cismin başka bir cisme sürtünmesi sonucu pozitif veya negatif yük ile yüklenmesine sürtünme ile elektriklenme denir.

* Ebonit Çubuk - Yün Kumaş Sürtünmesi

 Ebonit (plastik) bir çubuğun yün kumaşa sürtünmesi sonucu ebonit çubuğun eksi yün kumaşın artı yük ile yüklenir. Bu olayda yün kumaştan ebonit çubuğa eksi yük geçişi olur.

Not: Ebonit çubuğun içindeki  ''e'' harfi ebonit çubuk için eksi şifresi olarak alabiliriz.

* Cam Çubuk -İpek kumaş Sürtünmesi

Cam çubuk ipek kumaşa sürtündüğünde cam çubuk artı ipek kumaş ise eksi yük ile yüklenir. Bu olayda cam çubuktan ipek kumaşa eksi yük geçişi olur.

Dokunma ile Elektriklenme

    İki cismin birbirine dokundurulması sonucu aynı yükle yüklenir. Dokundurulma sonucu tüm yükler ile aynı yüke sahip olur. 

Örnek:

+10 yüklü X maddesine - 4 yüklü Y madde dokunduruluyor  ve ayrılıyor son durumda X ve Y maddesinin yükleri nasıl olur?

Çözüm:

 

X ve Y maddesi birbirine dokundurulduğunda +10 ve -4 yükler toplanır toplamda +6 yük kalır. +6 yük X ve Y maddesi ortak olarak bölüşür.Son durumda X ve Y maddesi +3 yüke sahip olur.

Not:  Elektriklenme çeşitlerinden dokunma ile elektriklenme de cisimlerin yükleri toplanır ve  sonuç olarak yükler bölüşülür.

3.Etki (tesir)  ile Elektriklenme

        Yüklü bir cisim başka bir cisme yakınlaştırıldığında zıt yükler birbirine yakınlaşır iken aynı yükler birbirinden uzaklaşır.

Örnek:                                                                                                K

Nötr haldeki X ve Y cisimlerine Pozitif yüklü K cismi yakınlaştırılıyor yeteri süre bekletildikten sonra X ve Y cisimleri yalıtkan ayaklardan tutulup ayrılıyor. Son durumda X ve Y cisimleri hangi yükle yüklenirler?

Çözüm: 

Bir cismin nötr halde olması yüksüz anlamına gelmez içerisinde ki + ve - yük sayıları birbirine eşittir.

Bu durumda tüm artı ''+''  yükler X cisminde eksi ''-''  yükler ise Y cisminde toplanır.

ELEKTROSKOP

Elektroskop: Bir cismin elektrik yükü ile yüklü olup olmadığını tespit etmek için kullanılan aractır.

*Negatif yüklü bir elektroskop a negatif yüklü cisim yakınlaştırılır ise elektroskop un kanatları biraz daha açılır.

                      

cisim elektroskop a                                                 elektroskop un kanatları
yakınlaştırılıyor                                                       biraz daha açılır.

*** cisim elektroskop a yakınlaştırıldığında tüm eksi yükler kanatlarda toplanır ve kanatların biraz daha açılmasını sağlar.


* Pozitif yüklü bir elektroskop a pozitif yüklü cisim yakınlaştırılır ise elektroskop un kanatları biraz daha açılır.

            

      cisim elektroskop a                                                 elektroskop un kanatları
       yakınlaştırılıyor                                                       biraz daha açılır.

 ***cisim elektroskop a yakınlaştırıldığında tüm artı yükler kanatlarda toplanır ve kanatların biraz daha açılmasını sağlar.

* Pozitif yüklü bir elektroskop a negatif yüklü cisim yakınlaştırılır ise elektroskop un kanatları biraz kapanır.

                  

       cisim elektroskop a                                                            elektroskop un kanatları

       yakınlaştırılıyor                                                                    biraz kapanır.

***cisim elektroskop a yakınlaştırıldığında kanatlardaki artı yüklerden bazıları elektroskop un topuzuna yakınlaşır ve kanatların biraz kapanmasını sağlar.(kanatlar tamamen kapanmaz)

* Negatif yüklü bir elektroskop a pozitif yüklü cisim yakınlaştırılır ise elektroskop un kanatları biraz kapanır.

***cisim elektroskop a yakınlaştırıldığında kanatlardaki eksi yüklerden bazıları elektroskop un topuzuna yakınlaşır ve kanatların biraz kapanmasını sağlar.(kanatlar tamamen kapanmaz)



*Yüklü bir elektroskop a aynı yük ile yüklü bir cisim dokundurulur ise elektroskopun kanatları  biraz daha açılır.

Not:

***Pozitif bir yüklü bir elektoskopa eşit miktara sahip negatif yüklü bir cisim dokundurulur ise kanatlar tamamen kapanır.

***Yüklü bir elektroskopa zıt yüklü (yük sayısı elektroskoptan az) bir cisim dokundurulur ise kanatlar biraz kapanır.

ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ VE ENERJİ SANTRALLERİ

Elektrik enerjisi günlük hayatta bir çok yerde kullanılır.Elektrik enerjisini kullandığım araçlar ısı enerjisine ,hareket enerjisine ya da ışık enerjisine dönüştürürler.

Elektrik enerjisini ısı enerjisine dönüştüren araçlar

fırın,elektrikli sobalar,ketıl,ütü,tost makinesi araçlar içerisindeki iletken kablodan elektrik akımı geçirilmesi sonucu akor olması sonucu telin sıcaklığı değişmiştir.Elektrik enerjisi ısı enerjisine dönüşmüş olur.

Elektrik enerjisini ışık enerjisine dönüştüren araçlar

Lamba,araç farları ,el feneri,televizyon gibi araçlar elektrik enerjisini ışık enerjisine dönüştürür.

Elektrik enerjisini ışık enerjisine dönüştüren araçlar

Elektrik enerjisini hareket enerjisine çeviren araçların içinde motor vardır,motor elektrik enerjisini hareket enerjisine çevirir.motorun içerisinden akım geçtiğinde mıknatısla etkileşim geçirir ve motor hareket etmiş olur.

Vantilatör,uzaktan kumandalı oyuncak araba,mikser,dikiş makinesi,matkap ,çamaşır makinesi luna park ve oyuncak robot gibi araçlar Elektrik enerjisini ışık enerjisine dönüştüren araçlardır.

sigorta: Elektrik tellerinin aşırı ısınması sonucu oluşa bilecek olumsuz sonuçları ortadan kaldırmak için kullanılan araçlardır. Kullandığımız elektrikli araç 2 A (amper) ile çalışıyorsa kullancağımız sigorta en az 3 A(amper) olmalıdır.

jeneratör: Elektrik akımı ile elektrik enerjisi üretebilen araçlara jeneratör denir.Jeneratörler güç santrallerinde bulunarak elektrik enerjisi üretir.

Güç Santralleri

Hidroeletrik santralli:Suyun sahip olduğu potansiyel enerjinin kinetik enerjiye dönüşmesi sonucu elektrik enerji üretilir.

Termik santraller: Fosil yakıtları (kömür,petrol ve doğal gazın) yanması sonucu açığa çıkan enerjiden elektrik enerjisi üretilir.

Jeotermal santrali: yerin derinliklerinden çıkan sıcak suyun sahip olduğu enerjiden elektrik enerjisi elde edilir.

Rüzgar santrali: rüzgarın sahip olduğu hareket enerjisinden elektrik elde edilir.

nükleer enerji santrali:  Atomun parçalanması sonucu açığa çıkan enerjiden elektrik enerjisi üretilir.