Çileğin DNA’sını Çıkaralım
Dr. Tuba Sarıgül
27/02/2018 - 15:15
Deneyler köşesinin yeni etkinliğinde evde kolaylıkla bulabileceğimiz malzemelerle çileğin DNA’sını açığa çıkararak, DNA’nın ipliksi yapısını gözlemliyoruz.
Bilmekte fayda var!
DNA yani deoksiribonükleik asit nerdeyse bütün organizmalarda bulunur. Canlılarda kalıtsal bilgiyi taşıyan molekül olan DNA, aynı zamanda vücudumuzdaki proteinlerin nasıl üretileceği bilgisini içeren bir “tarif kitabı” gibidir. DNA, ökaryot hücrelerde hücre çekirdeğinin içinde bulunur.
DNA, iki zincirin birbirine bağlanmasıyla oluşmuş sarmal şekilde bir moleküldür. DNA’nın sarmal yapısı dönen bir merdivene benzetilebilir.
DNA, nükleotid olarak isimlendirilen molekül birimlerinin birbirine bağlanması sonucu oluşur. Her bir nükleotid birimi şeker, fosfat grubu ve azotlu baz içerir. Şeker ve fosfat grubu DNA’nın iskeletini oluşturur. Azot içeren bazlar arasındaki hidrojen bağları ise iki DNA zincirinin birbirine bağlanmasını sağlar.
DNA’nın yapısı
DNA’nın yapısında dört çeşit baz vardır: adenin, timin, guanin ve sitozin. Adenin her zaman timin, guanin ise sadece sitozin bazı ile bağ oluşturur.
İnsan DNA’sında yaklaşık 3 milyar nükleotid çifti vardır. Her baz çiftinin yaklaşık 0,34 nanometre (1 nanometre metrenin milyarda biridir) uzunluğunda olduğu düşünülürse bir hücrenin çekirdeğindeki DNA’nın toplam uzunluğu yaklaşık 2 metredir.
DNA, mikro ölçekteki hücre çekirdeğinin içinde, histon adı verilen proteinlerin etrafına sıkıca sarılmış şekilde bulunur. Bu yapılar kromozom olarak isimlendirilir. İnsan hücrelerinde 23 çift kromozom bulunur.
Eksi yüklü DNA ile artı yüklü bir protein olan histon arasındaki elektriksel çekim kuvveti DNA’nın histon proteinine sıkıca bağlanmasını sağlar.
DNA’nın yapısı bütün canlılarda aynıdır. Ancak DNA’yı oluşturan nükleotidlerin sıralanma şekilleri her canlının kendine özgüdür.
Nelere ihtiyacımız var?
. Çilek
. Kolonya
. Su
. 2 adet temiz cam bardak
. Tuz
. Bulaşık deterjanı
. Süzgeç kâğıdı
. Kilitli naylon poşet
. Ataş
. Çay kaşığı
. Huni
Ne oldu?
Çileğin DNA’sını açığa çıkarmak için ilk olarak hücre ve çekirdek zarının parçalanarak DNA’nın çözeltiye karışması gerekir. Hazırladığımız su, deterjan ve tuz karışımındaki deterjanı bu amaçla kullandık.
Deterjan, bulaşıklardaki ya da kıyafetlerdeki kir moleküllerini yüzeylerden uzaklaştırarak temizlemesine benzer şekilde, temel olarak yağ moleküllerinden oluşan hücre ve çekirdek zarının yapısındaki yağ moleküllerini çözerek zarın parçalanmasını sağlar.
Utah Üniversitesi
DNA suda çözünebilir. Bu nedenle bir sonraki aşamada DNA’nın çözeltiden ayrılması gerekir.
Meyve püresine eklediğimiz karışımdaki tuz suda çözündüğünde artı yüklü sodyum (Na+) ve eksi yüklü klor (Cl-) iyonlarına ayrışır. Artı yüklü sodyum iyonları ile eksi yüklü DNA birbirlerini elektrostatik olarak çeker. Bu etkileşim nedeniyle DNA yüksüz hale gelir ve sudaki çözünürlüğü azalır. DNA molekülleri bir araya gelerek kümelenmeye başlar.
Kolonyanın içindeki etil alkol, sodyum iyonları ile DNA’nın etkileşime girmesini dolayısıyla DNA yumaklarının oluşmasını kolaylaştırır.
DNA molekülü çok ince bir molekül olduğu için (genişliği yaklaşık 2 nanometredir) çıplak gözle görülmesi mümkün değildir. Ancak moleküller bir araya gelip kümelendiklerinde kolayca fark edilebilirler.
