7. sınıf hücre ve bölünmeler

HÜCRE 

Temel canlılık olaylarının geliştiği canlıların en küçük yapı birimine hücre denir

*Hücreler gözle görülemeyecek kadar küçük yapılardır. mikroskop yardımıyla görüle bilinirler.

*hücrenin 3 temel kısmı vardır.

-hücre zarı

-çekirdek

-sitoplazma 

hücrenin kısımları

hücrenin kısımları

Hücre zarı

-Hücrenin etrafını çepe çevre sarar ve hücreyi dış etkenlerden korur.

-hücreye şekil verir.

-hücrenin ihtiyacı olan maddeleri alır ve atıkların hücre dışına atılmasını sağlar. bu özelliğinden seçici ve geçirgen denilmiştir.

-Canlıdır.

*bitki hücresinde olup hayvan hücresinde bulunmayan hücre çeperi(hücre duvarı) bitkiye dayanıklık sağlar.hücre çeperi cansızdır.

Çekirdek

*hücrenin yönetim merkezidir.

*kalıtım materyallimizi taşıyan DNA burada bulunur.

*bitki ve hayvan hücrelerde bulunur.

-gelişmemiş hücrelerde çekirdek yoktur.kalıtım materyali sitoplazma da bulunur.

kalıtım materyalimizi taşıyan parçalara gen .DNA ve özel proteinlerin bir araya gelmesine kromozom denir

Sitoplazma 

Hücre zarı ve çekirdek arasını dolduran yumurta akına benzeyen sıvıya sitoplazma denir.

Sitoplazma da bulunan organeller:

• mitokondri: Hücre içinde besinleri parçalayarak enerji üretilmesini sağlar.hücrenin enerji santralidir.

            Fazla enerji harcayan hücrelerde birden fazla bulunabilir. Kas,sinir ve karaciğer hücresi gibi

• sentrozom:  Hücre bölünmesine görevlli 2 sentriyolden oluşmuştur. İğipliklerini oluşturur.

• Ribozom: Bütün canlılarda bulunur.protein üretiminde görevlidir.

• Lizozom: Hücre içi sindirimi sağlar. Hayvan hücreleri ve ilkel bitkilerde bulunur.gelişmiş bitkilerde bulunmaz.

• Golgi cisimciği: Hücre içinde salgı salgılanması ve paketleme görevi görür.

• Koful: Hcre içinde atık maddelerin bir süre depolandığı yerdir.

 -Bitki hücresinde büyük ve sayı olarak az

-Hayvan hücresinde küçük ve çok bulunur.

• Endoplazmik retikulum: Madde taşınmasında görevlidir.Kanallarda oluşmuştur.

• Plastitler: Sadece bitki hücresinde bulunur.

-Kloroplast: bitkilere yeşil rengi verir.Karbondioksit , su ve ışığı kullanarak besin ve oksijen üretir.Fotosentezin olayını gerçekleştirir.

-Kromoplast:Bitki hücrelerine sarı, kırmızı,ve turuncu rengi verir.

-Lökoplast:  Rensizdir. Besin depolanmasını sağlar.

Bitki ve Hayvan Hücresi Arasındaki Farklar

bitki hücresi

hayvan hücresi 

                  bitki hücresi                                                                               hayvan hücresi                                                                           

1.Şekli köşelidir.                                                                    1.  şekli ovalimsidir.

2.Hücre çeperi bulunur.                                                          2.  hücre çeperi bulunmaz.

3.Sentrozom bulunmaz.                                                         3.   sentrozom bulunur.

4.Koful büyük ve sayıca az                                                    4.   Kofullar küçük ve sayıca çok

5.Plastitler bulunur.                                                                5. plastitleri bulunmaz




NOT: -Lizozom hayvan hücresi ve ilkel yapılı bitkilerde bulunur gelişmiş yapılı bitkilerde bulunmaz

 -Hücre kelime olarak boş odacık anlamına gelir

Hücreden Organizmaya

Tek hücreden meydana gelen canlılara tek hücreli canlı denir.Amip,öglena ,paramesyum ve bakteriler örnek verilebilinir.

Çok hücreden meydana gelen canlılara çok hücreli canlı denir.İnsan ,hayvan,bitki ve bazı mantarlar örnek olarak verilebilinir.

• Doku:Aynı görevi yapmak için bir araya gelen aynı özelliği taşıyan hücre topluluğuna denir.

• Organ: İki veya daha fazla dokunun oluşturduğu yapıya denir.

• Sistem: Belli bir görevi yerine getirmek için bir araya getiren organ topluluğuna denir.

• Organizma : Sistemlerin bir araya gelmesi sonucu oluşur.

hücreden organizmaya

MİTOZ BÖLÜNME

*Mitoz  bölünme gelişmiş yapılı canlılarda büyüme,gelişme ve onarımı (yaraların iyileşmeyi) sağlar.

*Eşeysiz üreme görülen canlılarda çoğalmayı sağlar.

Mitoz Bölünme ve evreleri

İnterfaz evresi(hazırlık evresi):

* DNA kendini eşleyerek iki katına çıkar.

*Çekirdek bölün emrini verir.

Profaz evresi:

* Çekirdek ve çekirdekcik zarı kaybolur.

*Kromozomlar belirgin hale gelir.

*Sentroiller iğ ipliklerini oluşturmaya başlar.

Metefaz Evresi:

*Kromozomlar belirgin hale gelmeye başlar.

*Kromozomlar iğ iplikleri tarafından tutulmaya başlanır.

Anafaz Evresi:

Kardeş kromozomlar iğ iplikleri tarafından zıt kutuplara çekilir.

Telofaz Evresi:

*Çekirdek ve çekirdekcik zarı yeniden oluşur.

*Sitoplazma boğumlanması görülür.

*İlk hücrenin aynısı iki yeni hücre oluşur.

                

   Mitoz Bölünme

Mitoz Bölünmenin Canlılar için Önemi:

*Gelişmiş yapılı canlılarda büyümeyi,gelişimi ve onarımı sağlar.

*Eşeysiz üreyen canlılarda üremeyi sağlar.(oluşan hücreler ilk hücrenin aynısıdır.)

*Genetik yapı değişmeden kalır.(genetik kod korunur.)

MAYOZ BÖLÜNME

Mayoz bölünme üreme ana hücrelerinde görülür.(eşeyli üreyen canlılarda)

İki aşamada gerçekleşir.

Homolog kromozom: Biri anneden diğeri babadan gelen kromozom çiftine homolog kromozom denir.MAYOZ

Mayoz I

Profaz Evresi:

*Çekirdek ve çekirdekcik zarı kaybolur.

*İğ iplikleri oluşmaya başlar.

*Homolog kromozomlar belirgin hale gelir.

*Homolog kromozomlar arasında parça değişimi (krosing-over) görülür.

not: Parça değişimi tür içi çeşitliliği sağlar.

profaz

Metefaz Evresi:

Homolog kromozom çiftleri  hücrenin ortasına dizilir.

Homolog kromozomlar iğ ipliklerine tutunur.

metefaz

Anafaz Evresi:

Homolog kromozomlar iğ iplikleri tarafından zıt kutuplara doğru çekilir.

anafaz

Telefaz Evresi:

Stoplazma boğumlanması görülür.

Çekirdek ve çekirdekcik zarı tekrardan oluşur.

n kromozomlu 2 yeni hücre oluşur.

       n  kromozom                        n kromozom

telefaz evresi

Mayoz II

* Hazırlık evresi görülmez.

*Mitoz bölünmesinin aynısıdır. 

*n kromozomlu 4 yeni hücre oluşur.

  

mayoz 2

Mayoz Bölünmenin Canlılar Önemi:

* Parça değişimi ile tür içi çeşitliliği sağlar.

* Kromozom sayısı yarıya inerek nesiller boyu kromozom sayısının sabit kalmasını sağlar.

Mitoz ve mayoz bölünme arasındaki farklar

Mitoz Bölünme	Mayoz Bölünme
2 yeni hücre oluşur.	4 yeni hücre oluşur.
Genetik kod değişmez.	Parça değişimi ile tür içi çeşitlilik görülür.
Kromozom sayısı sabit kalır.	Kromozom sayısı yarı iner.
Tüm vücut hücrelerinde görülür.	Üreme ana hücrelerinde görülür.(sperm ana hücresi,yumurta ana hücresi ve polen ana hücresinde görülür.)
1 aşamada gerçekleşir.	2 aşamada görülür.