5.sınıf maddenin ayırt edici özellikleri

 5.sınıf maddenin ayırt edici özellikleri

Bir maddeyi başka bir maddeden ayırt eden özelliklere maddelerin ayırt edici özelliği denir.

•Erime noktası

•Donma noktası

•Kaynama noktası

Erime Noktası: Saf katı haldeki bir maddenin erimeye başladığı sıcaklığa erime noktası sıcaklığı denir.

•Katı maddenin erimesi bitene kadar sıcaklığı sabit kalır.

•Erime noktası katı maddenin miktarına bağlı değildir. Madde miktarı sadece erime süresini değiştirir.

•Saf maddelerin erime noktaları bir birinden farklı olduğundan maddeler için ayırt edici özelliktir.

Donma Noktası: Saf sıvı haldeki bir maddenin katı hale geçmeye başladığı sıcaklığa donma noktası sıcaklığı denir.

•Saf sıvı maddenin tamamı katı oluncaya kadar sıcaklığı sabit kalır.

•Donma noktası sıvı maddenin miktarına bağlı değildir. Madde miktarı sadece donma süresini değiştirir.

•Saf maddelerin donma noktaları bir birinden farklı olduğundan maddeler için ayırt edici özelliktir.

Not: Aynı saf maddelerin erime ve donma noktaları bir birine eşittir.

Kaynama Noktası: Saf sıvı haldeki bir maddenin kaynamaya başladığı sıcaklığa kaynama noktası sıcaklığı denir.

•Saf sıvı maddenin kaynama süresince sıcaklığı sabit kalır.

•Kaynama noktası sıvı maddenin miktarına bağlı değildir. Madde miktarı sadece kaynama süresini değiştirir.

•Saf maddelerin kaynama noktaları bir birinden farklı olduğundan maddeler için ayırt edici özelliktir.

Not: aynı saf maddelerin kaynama noktaları aynı iken, farklı saf maddelerin kaynama noktaları bir birinden farklıdır.

Kaynama ve Buharlaşma Arasındaki Farklar

Kaynama

•Belirli bir sıcaklıkta gerçekleşir.

•Sıvının her yerinde görülür.

•Maddeler için ayırt edici özelliktedir.

Buharlaşma

•Her sıcaklıkta gerçekleşir.

•Sıvının sadece yüzeyinde görülür.

•Maddeler için ayırt edici özellikte değildir.

Sıcaklık - Zaman Grafiği

 Sıcaklık - Zaman Grafiği

Su’ya ait ısınma grafiği

I. Zaman Aralığı:

•Madde katı haldedir.

•Maddenin sıcaklığı artmaktadır.

•Madde dışarıdan ısı almaktadır.

II. Zaman Aralığı:

•Madde hal değişim sıcaklığındadır.

•Madde katı + sıvı haldedir.

•Maddenin sıcaklığı sabit kalmaktadır.

•Madde dışarıdan ısı almaya devam etmektedir.

III. Zaman Aralığı;

•Madde sıvı haldedir.

•Maddenin sıcaklığı artmaktadır.

•Madde dışarıdan ısı almaktadır.

IV. Zaman Aralığı:

•Madde hal değişim sıcaklığındadır.

•Madde sıvı + gaz haldedir

•Maddenin sıcaklığı sabit kalmaktadır.

•Madde dışarıdan ısı almaya devam etmektedir.

V. Zaman Aralığı;

•Madde gaz haldedir

•Maddenin sıcaklığı artmaktadır.

•Madde dışarıdan ısı almaktadır.

Su’ya ait soğuma grafiği

I. Zaman Aralığı:

•Madde gaz haldedir.

•Maddenin sıcaklığı azalmaktadır.

•Madde dışarıya ısı vermektedir.

II. Zaman Aralığı:

•Madde hal değişim sıcaklığındadır.

•Madde gaz + sıvı haldedir.

•Maddenin sıcaklığı sabit kalmaktadır.

•Madde dışarıya ısı vermeye devam etmektedir.

III. Zaman Aralığı;

•Madde sıvı haldedir.

•Maddenin sıcaklığı azalmaktadır.

•Madde dışarıya ısı vermektedir.

IV. Zaman Aralığı:

•Madde hal değişim sıcaklığındadır.

•Madde sıvı + katı  haldedir.

•Maddenin sıcaklığı sabit kalmaktadır.

•Madde dışarıya ısı vermeye devam etmektedir.

V. Zaman Aralığı;

•Madde katı haldedir.

•Maddenin sıcaklığı azalmaktadır.

•Madde dışarıya ısı vermektedir.

HAL DEĞİŞİM ISILARI

HAL DEĞİŞİM ISILARI

Erime ısısı

•Katı haldeki bir maddenin dış ortamdan ısı alarak sıvı hale geçmesine erime denir.

•Katı haldeki 1 gram maddenin tamamen sıvı hale geçmesi için dış ortamdan alması gereken ısıya erime ısısı denir.

•Erime ısısı küçük olan maddeler çabuk erir çabuk donar.

•Eriyen maddeler dış ortamdan ısı alarak sıvı hale geçtiğinden dolayı dış ortamın soğumasına neden olur.

Donma Isısı

•Sıvı haldeki bir maddenin dış ortama ısı vererek katı hale geçmesine donma denir.

•1 gram sıvı maddenin tamamen katı hale geçmesi için dış ortama vermesi gereken ısıya donma ısısı denir.

•Donma ısısı küçük olan maddeler çabuk donar çabuk erir.

•Donan maddeler dış ortama ısı vererek katı hale geçtiğinden dolayı dış ortamın ısınmasına neden olur.

Buharlaşma Isısı

• Sıvı haldeki bir maddenin dış ortamdan ısı alarak gaz hale geçmesine erime denir.

•1 gram sıvı maddenin tamamen gaz hale geçmesi için dış ortamdan alması gereken ısıya buharlaşma ısısı denir.

•Buharlaşma ısısı küçük olan maddeler çabuk buharlaşır çabuk yoğuşur.

•Buharlaşan maddeler dış ortamdan ısı alarak gaz hale geçtiğinden dolayı dış ortamın soğumasına neden olur.

Yoğuşma Isısı

•Gaz haldeki bir maddenin dış ortama ısı vererek sıvı hale geçmesine yoğuşma denir.

•1 gram gaz maddenin tamamen sıvı hale geçmesi için dış ortama vermesi gereken ısıya yoğuşma ısısı denir.

•Yoğuşma ısısı küçük olan maddeler çabuk yoğuşur çabuk buharlaşır.

•Yoğuşan maddeler dış ortama ısı vererek sıvı hale geçtiğinden dolayı dış ortamın ısınmasına neden olur.

Hal Değişim Isılarının Günlük Hayattan Örnekleri

Karpuzu güneşe koyduktan bir süre sonra karpuzu soğuduğu görülür.

Büyük meyve ve sebze hallerine kışın su dolu varillerin konulması.

Kar yağışı durduktan sonra havanın birden soğuduğu görülür.

Dolaptan çıkarılan soğuk su bardağının etrafında su damlacıklarının oluşumu görülür.

ÖZ ISI – SICAKLIK İLİŞKİSİ , KÜTLE – SICAKLIK İLİŞKİSİ, ISI – SICAKLIK İLİŞKİSİ

 ÖZ ISI – SICAKLIK İLİŞKİSİ , KÜTLE – SICAKLIK İLİŞKİSİ,  ISI – SICAKLIK İLİŞKİSİ

Isı ve Sıcaklık Arasındaki Farklar

ISI

•Madde taneciklerin sahip olduğu kinetik ve potansiyel enerjilerinin toplamına iç enerji denir.

•Sıcaklıkları farklı maddeler arasında aktarılan enerjiye ısı enerjisi denir.

•Isı enerjisi kalorimetre kabı ile ölçülür.

•Birimi kalori ( veya joule’dir.

SICAKLIK

•Madde tanecikleri başına düşen ortalama enerjiye sıcaklık denir.

• Sıcaklık termometre ile ölçülür.

• Birimi celciustur ve ‘C’ harfi ile göstererilir.

ÖZ ISI

Öz Isı bir maddenin 1 gramının sıcaklığını 1 C artırmak veya azaltmak için alınması veya verilmesi gereken enerjiye öz ısı denir.

• Öz ısı maddeler için ayırt edici özelliktir ve madde miktarına bağlı değildir.

• Birimi cal/g C veya j/g C’dir.

NOT

öz ısısı küçük olan maddeler erken ısınır erken soğur Öz ısısı büyük olan maddeler geç ısınır geç soğur.

ÖZ ISI SICAKLIK İLİŞKİSİ

İlksıcaklıkları ve kütleleri eşit olan su ve yağa özdeş ısıtıcılarla ile eşit süre ısı verilen yağının öz ısısı

1 964 J/g g°C), suyun öz ısısından 4 18 J/g g°C) küçük olduğu için bu sıvılara özdeş ısıtıcılar ile eşit ısı

verildiğinde yağının sıcaklık artışı suyun sıcaklık artışına göre fazla olmuştur.

Yani suyun 1 gramının sıcaklığını 11°C artırmak için suya verilmesi gereken ısı 4 18 J iken zeytinyağın 1gramının sıcaklığını 11°C artırmak için zeytinyağına verilmesi gereken ısı 1 964 J’dür.

İlk sıcaklıkları ve kütleleri eşit X, Y ve Z maddelerine özdeş ısıtıcılar ile eşit süre ısı verilir ise son sıcaklıkları arasındaki ilişki nasıl olur?

İlk sıcaklıkları ve kütleleri eşit K, L, M ve N maddelerine özdeş

ısıtıcılar ile eşit süre ısı verildiğinde son sıcaklıkları tablodaki gibi olmaktadır K, L, M ve N maddelerinin öz ısıları arasındaki ilişki nasıl olur?

KÜTLE SICAKLIK İLİŞKİSİ

ISI SICAKLIK İLİŞKİSİ

İlk sıcaklıkları aynı özdeş sıvılara özdeş ısıtıcılar ile şekildeki gibi ısı verilir ise sıvıların son sıcaklıkları arasındaki ilişki nasıl olur?

İlk sıcaklıkları aynı özdeş sıvılara özdeş ısı kaynaklarıyla farklı süre ısı verilir ise son sıcaklıkları arasındaki ilişki nasıl olur?

ASİTLER VE BAZLAR

 
ASİTLER VE BAZLAR

Asitler Ve Bazların Genel Özellikleri

ASİTLER

• Suda çözündüğünde H iyonu oluşturan maddelere asit denir

• Tatları ekşidir

• Cildi tahriş ederler

• Elektrik akımını iyi iletirler

• Mavi turnusol kağıdının rengini kırmızıya çevirirler

• pH değeri 0 ile 7 arasındadır

• Metallerle tepkimeye girerek H 2 gazı açığa çıkarırken mermeri aşındırır

• Bazlarla tepkimeye girerek tuz ve su oluştururlar

BAZLAR

• Suda çözündüğünde OH iyonu veren maddelere baz denir

• Tatları acıdır

• Cilde kayganlık hissi verir cildi tahriş ederler

• Elektrik a kımını iyi iletirler

• Kırmızı turnusol kağıdının rengini maviye çevirirler

• pH değeri 7 ile 14 arasındadır

• Camların rengini matlaştırır ve porselene etki ederler

• Asitlerle tepkimeye girerek tuz ve su oluştururlar

Asit Ve Baz Belirteçleri (Ayıraç )

Asitlerin ve bazların tadına bakarak asit mi yoksa baz mı olduğunu belirlemek bazen tehlikeli sonuçlar ortaya çıkarabilir Tatlarına bakmak yerine belirteçler kullanılır.

NOT:

Doğal bir ayıraç olan mor lahana suyu asitli çözeltilerde kırmızı renk alırken bazik çözeltilerde mavi veya yeşil renk alır.

pH değeri 0 ile 7 arasında olan maddeler asidik özellik gösterir iken 7 ile 14 arasındaki maddeler

bazik özellik gösterir

pH cetvelinde 0 yaklaştıkça asidik özellik artarken bazik özellik azalır.

14 doğru yakınlaştıkça bazik özellik artar asidik özellik azalır.

Asit Ve Bazlar İle Çalışırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Asit ve bazlar koruyucu kıyafet giyilmeli, gözlük takılmalı ve eldiven kullanılmalıdır

• Bilinmeyen asit ve bazlar karıştırılmamalıdır

• Asit ve bazlar meşrubat ve süt şişelerinde saklanılmamalıdır

• Asit ve baz zehirlenmelerinde kişi kusturulmamalı ve bir şey yedirilmemelidir Acilen bir sağlık kuruluşuna gidilmelidir

• Asit ve bazların cilde teması halinde bol suyla yıkanmalıdır

Asit ve Bazların Madde Üzerindeki Etkileri

ASİTLER

Metallerle tepkimeye girerek H2 gazı çıkar.

Mermeri aşındırır.

BAZLAR

Camların rengini matlaştırır

Porselende şekil bozulmasına neden olur.

Not:

asitler cam kaplarda bazlar metal kaplarda saklanmalıdır.

Asit Yağmuru

Fosil yakıtlar büyük oranda karbon ve hidrojen elementlerinden oluşmuştur. Ancak düşük oranda da olsa fosil yakıtlarında kükürt ve azot elementleri vardır. Dolayısıyla fosil yakıtlar yandığında CO2, NO2, SO2 gibi gazlar havaya karışır. Bu gazlar havadaki su buharı ile tepkimeye girerek karbonik asit (H2CO3), nitrik asit (HNO3) ve sülfürik asit (H2SO4) gibi asitleri oluşturur. Dolayısıyla fosil yakıtlarının çok fazla yakıldığı sanayi bölgelerindeki yağmurlar, asidik özellik gösterir. Bu yağmurlara asit yağmuru  denir.

5. SINIF MADDENİN HALLERİ VE HAL DEĞİŞİMİ

 MADDENİN HALLERİ VE HAL DEĞİŞİMİ

Erime, Donma, Kaynama, Yoğunlaşma (Yoğuşma ),Süblimleşme, Kırağılaşma

Maddeler doğada katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç halde bulunurlar Maddenin ısı alarak veya ısı vererek başka bir hale geçmesine hal değişimi denir.

Katı haldeki bir maddenin ısı alarak sıvı hale

geçmesine erime denir.

Dondurmanın dışarıdan ısı alarak sıvılaşması

örnek olarak verile bilinir.

Sıvı haldeki bir maddenin dış ortama ısı

vererek katı hale geçmesine donma denir.

Suyun buz haline geçmesi örnek olarak

verile bilinir

Sıvı haldeki bir maddenin dış ortamdan ısı

alarak gaz haline geçmesine buharlaşma denir.

Bulutların oluşumu örnek olarak verile bilinir

Gaz halindeki bir maddenin dış ortama ısı

vererek sıvı hale geçmesine yoğuşma denir.

Yağmurun oluşumu örnek olarak verile bilinir.

Katı haldeki bir maddenin ısı alarak sıvı hale

geçmeden gaz haline geçmesine süblimleşme denir.

Naftalin örnek olarak verile bilinir.

Gaz halindeki bir maddenin dış ortama ısı

vererek sıvı hale geçmeden katı haline

geçmesine kırağılaşma denir.

Kırağı oluşumu örnek verile bilinir.

BUHARLAŞMA VE KAYNAMA ARASINDAKİ FARKLAR

MADDENİN TANECİKLİ YAPISI

Doğadaki bütün maddeler gözle göremediğiniz küçük taneciklerden oluşur Maddenin katı, sıvı veya

gaz olmasına göre bu taneciklerin dizilişleri farklılık gösterir.

Madde taneciklerinin bulundukları konumu değiştirmeden yaptığı harekete titreşim hareketi denir

Madde taneciklerinin kendi etraflarında yaptığı hareket dönme hareketi denir Dönme hareketi maddeye

akışkanlık özeliği kazandırır

Madde taneciklerinin yer değiştirme hareketine öteleme hareketi denir öteleme hareketini akışkanlık özelliği olan maddeler yapar.

Madde tanecikleri birbirine çok yakın ve sırala halde bulunurlar.

Tanecikleri arası boşluk yok denecek kadar azdır.

Tanecikler sadece titreşim hareketi yaparlar.

Maddenin en düzenli halidir. Belirli bir şekle sahiptirler.

Sıkıştırılamazlar.

Katılara göre tanecikler arasındaki boşluk biraz fazladır.

Çok büyük bir kuvvet uygulanırsa azda olsa sıkıştırılabilirler. Ama bizler sıkıştırılamazlar olarak kabul ederiz.

Tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme hareketi yaparlar.

Belirli bir şekilleri yoktur. Konuldukları kabın şeklini alırlar.

Tanecikler arası boşluk çok fazladır

Tanecikler titreşim, dönme ve öteleme hareketi yaparlar

Sıkıştırılabilirler

Belirli bir şekilleri ve hacimleri yoktur

Maddenin en düzen siz halidir

YUKARIDAKİ BİLGİLERİ KULLANARAK AŞAĞIDAKİ HALDEĞİŞİM ŞEMASINI İNCELEYİNİZ

KİMYASAL TEPKİMELER

 KİMYASAL TEPKİMELER

Maddelerin birbirleri ile etkileşime girmeleri sonucu maddelerin molekül yapılarının değişmesi yeni maddelerin oluşmasına kimyasal tepkime adı verilir.

Aşağıda atom ve molekül yapıları verilen maddelerin nasıl değişime uğradıklarını üzerlerine yazınız.

Bütün kimyasal değişimler birer kimyasal tepkimedir Bu değişimi gösteren denkleme kimyasal tepkime denklemi denir

Kimyasal tepkime oku   ➝   denir sol tarafında kimyasal tepkimeye girenler sağ tarafında ise tepkime sonucu oluşan ürünler(çıkanlar) bulunur.

• Toplam atom sayısı değişmez.

• Yeni atom oluşmaz.

• Yeni madde oluşur.

• Girenler kısmındaki madde miktarı azalır. ürünler kısmındaki madde miktarı artar.

• Toplam kütle korunur.

NOT:

Çeşitli kimyasal tepkime türleri vardır Bunlardan biri de yanma tepkimeleridir Bu tür tepkimelerde madde kaybı oluyormuş gibi gelebilir Kaybolduğu düşünülen madde, gaz hâline geçmiş ve ortamdan uzaklaşmıştır.

Kaynak

www bilimgenc tubitak gov tr

Aşağıda K ve L maddelerinin tepkimeye girmesi sonucu M maddesinin oluşumunu gösteren grafik verilmiştir.

• K ve L maddelerinin zamanla kütlesinde azalma görüldüğünden dolayı K ve L maddeleri girenler kısmında yer alır

• M maddesi başlangıçta hiç bulunmamakta ve zamanla kütlesinde gerçekleşen artıştan dolayı ürünler kısmında yer alır

• Tepkime denklemi K  +   L   ➝   M olur

• Tepkimede 40 g K maddesi   30 g L maddesi kullanılarak 70 g K maddesi oluşmuştur

ATOMUN YAPISI VE ATOMUN TARİHSEL GELİŞİMİ

 ATOMUN YAPISI VE ATOMUN TARİHSEL GELİŞİMİ

Atomun Yapısı

Önceki yıllarda doğadaki tüm maddelerin(katı, sıvı ve gaz ) taneciklerden oluştuğunu öğrenmiştik. Maddeleri oluşturan taneciklere atom denir.

Maddenin en küçük yapı taşına atom denir.

Maddeyi oluşturan atomun yapısını inceleyelim.

Maddeyi oluşturan atom iki kısımda incelenir;

1-) katman: katmanda elektronlar bulunur.

2-) çekirdek: proton ve nötronlar bulunur.

1-) Katman

Elektron:

Katmanlarda bulunan negatif ( (-) yüklü parçacıklara denir

* e harfi ile

* Kütlesi proton ve nötronun yaklaşık 1/2000 kadardır . kütlesi en az olan parçacıktır.

* Atomdaki en hızlı

*Atomun hacmini

2-) Çekirdek

Proton :

Atom çekirdeğinde bulunan pozitif (+) parçacıklardır

*''p'' ile  Kütlesi yaklaşık nötronlar kadardır.

* Atomların kimliğini belirler ve atom  numarası olarak bilinir.

*elektronlara göre hızı çok azdır.

Nötron:

• Atomun çekirdeğinde bulunan yüksüz parçacıklara denir.

•  n harfi ile gösterilir.

• kütlesi yaklaşık protonlar kadardır.

• elektronlara göre hızı çok azdır.

FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞİMLER

FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞİMLER

FİZİKSEL DEĞİŞİM

• Maddenin yapısı değişmeden sadece dış görünüşünde meydana gelen değişmelere fiziksel değişim denir.

• Sadece maddenin renk, şekil, büyüklük gibi özellikleri değişir

• Fiziksel değişmeler sonucunda yeni maddeler oluşmaz.

• Fiziksel değişmeler sonucunda maddenin kimliği değişmez

• Kesme, koparma, yırtma, ezme, kırma, çözünme ve hâl değişimi gibi olaylar maddelerde fiziksel değişimlere neden olabilmektedir.

Şekerin çayda çözünmesi fiziksel değişime örnektir.

Saçın kesilmesi fiziksel değişime örnektir.

Besinlerin doğranması, rendelenmesi fiziksel değişime örnektir.

Odunun talaş haline getirilmesi fiziksel değişime örnektir.

Maddelerin hal değişimi fiziksel değişime örnektir.

Mumun erimesi fiziksel değişime örnektir.

Beyaz ışığın renklerine ayrılması yani gökkuşağının oluşumu fiziksel değişme örnektir.

Petrolün damıtılarak bezin motorin ve gaz yağına ayrışması fiziksel değişime örnektir.

Camın kırılması fiziksel değişime örnektir.

KİMYASAL DEĞİŞİM

Maddenin iç yapısında meydana gelen değişmelere kimyasal değişim denir. Kimyasal değişmeler sonucunda maddenin kimliği değişir ve yeni maddeler oluşur.

• Kimyasal değişmeye uğrayan maddeler eski haline döndürülemez.

• Yanma, çürüme, pişme, küflenme, fotosentez, solunum, sindirim, mayalanma ve paslanma gibi olaylar maddelerde kimyasal değişimlere neden olmaktadır

• Kimyasal değişimlerde koku oluşuyorsa, ısı ve ışık açığa çıkıyorsa ve tortu oluşumu var ise madde kimyasal değişime uğramıştır

Odunun yanması kimyasal değişime örnektir

Demirin paslanması kimyasal değişime örnektir.

Yemeğin pişirilmesi kimyasal değişime örnektir.

Hamurun mayalanması kimyasal değişime örnektir.

Fotosentez olayı kimyasal değişime örnektir.

Besinlerin sindirilerek kana karışması kimyasal değişime örnektir.

Besinlerin kararması kimyasal değişime örnektir.

Mumun fitilimin yanması kimyasal değişime örnektir.

Gıdaların küflenmesi bozulması kimyasal değişime örnektir.