SERİ BAĞLANMA VE PARALEL BAĞLANMA

SERİ BAĞLANMA VE PARALEL BAĞLANMA

Seri Bağlama:

Ampullerin uç uca bağlanması ile oluşur.

*Seri bağlı ampullerin üzerinden eşit akım geçtiğinden ampuller özdeş ise parlaklıkları aynı olur.

*Devredeki ampullerin biri çıkarılır veya bozulursa diğer ampuller söner.

*Seri bağlı devreye ampul eklenirse parlaklıkları azalır.

Paralel Bağlama:

Ampullerin uçlarının bir uçtan diğerlerinin diğer uçtan bağlanma şekline paralel bağlanma denir.

*Paralel bağlı devrede ampuller ise kollardan geçen elektrik akımı eşit olacağından ampullerin parlaklıkları aynı olur.

*Devredeki ampullerden biri çıkarıldığında veya biri bozulduğunda diğer ampuller yanmaya devam eder.

NOT: 

*Ampul sayısı eşit olan seri ve paralel bağlı devrelerden paralel bağlı devredeki ampuller daha parlak yanar.

*Bir devreye paralel bir ampul bağlandığında ampullerin parlaklığı değişmez. Yani devrelerdeki ampullerin parlaklığı aynı olur.

*Bir devreye seri bağlı bir ampul eklenirse ampullerin parlaklığı azalır.

ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ VE ENERJİ SANTRALLERİ

ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ VE ENERJİ SANTRALLERİ

Elektrik enerjisi günlük hayatta bir çok yerde kullanılır.Elektrik enerjisini kullandığım araçlar ısı enerjisine ,hareket enerjisine ya da ışık enerjisine dönüştürürler.

Elektrik enerjisini ısı enerjisine dönüştüren araçlar

fırın,elektrikli sobalar,ketıl,ütü,tost makinesi araçlar içerisindeki iletken kablodan elektrik akımı geçirilmesi sonucu akor olması sonucu telin sıcaklığı değişmiştir.Elektrik enerjisi ısı enerjisine dönüşmüş olur.

Elektrik enerjisini ışık enerjisine dönüştüren araçlar

Lamba,araç farları ,el feneri,televizyon gibi araçlar elektrik enerjisini ışık enerjisine dönüştürür.

Elektrik enerjisini ışık enerjisine dönüştüren araçlar

Elektrik enerjisini hareket enerjisine çeviren araçların içinde motor vardır,motor elektrik enerjisini hareket enerjisine çevirir.motorun içerisinden akım geçtiğinde mıknatısla etkileşim geçirir ve motor hareket etmiş olur.

Vantilatör,uzaktan kumandalı oyuncak araba,mikser,dikiş makinesi,matkap ,çamaşır makinesi luna park ve oyuncak robot gibi araçlar Elektrik enerjisini ışık enerjisine dönüştüren araçlardır.

sigorta: Elektrik tellerinin aşırı ısınması sonucu oluşa bilecek olumsuz sonuçları ortadan kaldırmak için kullanılan araçlardır. Kullandığımız elektrikli araç 2 A (amper) ile çalışıyorsa kullancağımız sigorta en az 3 A(amper) olmalıdır.

jeneratör: Elektrik akımı ile elektrik enerjisi üretebilen araçlara jeneratör denir.Jeneratörler güç santrallerinde bulunarak elektrik enerjisi üretir.

Güç Santralleri

Hidroeletrik santralli:Suyun sahip olduğu potansiyel enerjinin kinetik enerjiye dönüşmesi sonucu elektrik enerji üretilir.

Termik santraller: Fosil yakıtları (kömür,petrol ve doğal gazın) yanması sonucu açığa çıkan enerjiden elektrik enerjisi üretilir.

Jeotermal santrali: yerin derinliklerinden çıkan sıcak suyun sahip olduğu enerjiden elektrik enerjisi elde edilir.

Rüzgar santrali: rüzgarın sahip olduğu hareket enerjisinden elektrik elde edilir.

nükleer enerji santrali:  Atomun parçalanması sonucu açığa çıkan enerjiden elektrik enerjisi üretilir.

BAŞKALAŞIM

BAŞKALAŞIM

Bazı canlılar dünyaya geldiğinde ana canlıya benzemezler.Zamanla geçirdikleri değişimler sonucu ana canlıya başkalaşım denır. başkalaşım geçiren canlılar çift yaşamlılar olarak da bilinirler.

kurbağa,kelebek,güve.sinekler,uğur böceği ve çekirgelerde başkalaşım geçirirler.

HAYVANLARDA ÜREME BÜYÜME VE GELİŞME

HAYVANLARDA ÜREME BÜYÜME VE GELİŞME

Hayvanlarında insanlar ve bitkiler gibi bir hayat döngüsü vardır.

Balıklar

Balıklarda dişi ve erkekler üreme hücrelerini suya bırakırlar.Balıklarda üreme suda gerçekleşir.

* Dış döllenme dış gelişim görülür.

*Yavru  bakımı görülmez.

*Yumurta ile çoğalırlar.

*Suda yaşadıkları için solungaç solunumu yaparlar.

 Kurbağalar

Kurbağalar hem suda hemde karada yaşarlar. fakat üreme olayı suda gerçekleşir.Dişi ve erkek kurbağalar üreme hücrelerini suya bırakırlar.

* Kurbağalarda dış döllenme dış gelişim görülür.

*Yumurta ile çoğalırlar.

*Yavru bakımı görülmez

*yavru kurbağalar solungaç solunumu ergin kurbağalar akciğer solunumu yaparlar.

*Kurbağalar başkalaşım geçirirler.

Sürüngenler

Sürüngenlerde sperm ve yumurta hücresi içeride döllenir fakat kuluçkaya yatmazlar.

*İç döllenme dış gelişim görülür.

*yumurta ile çoğalırlar.

*Yavru bakımı görülmez.

*Akciğer solunumu yaparlar.

Kuşlar

* İç döllenme dış gelişim görülür.

*yumurta ile çoğalırlar.

*yavru bakımı görülür.

*Kuluçka yaparlar.

*akciğer solunumu gerçekleştirirler.

Memeliler

*iç döllenme ve embriyonun gelişimi dişinin vücudunun içinde gerçekleşir.

*iç döllenme iç gelişim vardır.

*doğurarak çoğalırlar.

*yavru bakımı görülür.

*yavrularını süt ile beslerler.

*akciğer solunumu yaparlar

BİTKİLERİN HAYAT DÖNGÜSÜ

BİTKİLERİN HAYAT DÖNGÜSÜ

Üreme,büyüme ve gelişmenin görüldüğü bu evreye hayat döngüsü denir.

Tozlaşma: Çiçek tozlarının (polen) dişicik tepesine taşınmasına tozlaşma denir.

Döllenme: Çiçek tozlarından bir tanesinin (polen) dişicik borusundan geçip yumurtayla birleşmesine döllenme denir. Döllenmiş bu yumurtaya zigot .Zigotun bitkinin modelini almasına embiriyo denir.

Tohum ve Meyve oluşumu : Döllenmeden sonra tohum oluşur.Tohumun etrafını etlenmesine meyve oluşumu denir. Tohum meyve tarafından sarılır.

Çimlenme: Tohumun uygun şartlarda embiriyosunun tohum içinden çıkıp serbest kalmasına çimlenme denir.

çimlenme için ; su (nem),uygun sıcaklık ve hava (oksijen) gereklidir. Çimlenme olayı için ışık şart değildir.

Genç bitki oluşumu: Çimlenme sonucunda çimlenen bitkimin gelişmesidir.

Olgun Bitki Oluşumu: Genç bitkinin buyuyup  tomurcuklanarak çiçek açmasıdır.

BİTKİLERDE ÜREME

BİTKİLERDE ÜREME 

Bitkilerin büyük bir çoğunluğu çiçekli bitkilerden oluşur.Çiçekli bitkilerin kısımları kök,gövde yaprak ve çiçektir.bitkilerde nesillerin devamını sağlaya bilmek için üreme olayını gerçekleştirirler. Bu yapılardan çiçek üreme organıdır.

çiçeğin kısımları:

Çiçeğin kısımları ; erkek organ,dişi organ,taç yaprak ,çanak yaprak ve çiçek sapı çiçeğin kısımlarındandır.

Erkek organ:

Erkek organ başcık ve sapçıktan oluşur.

     Başcık: Erkek üreme hücresi olan polenin(çiçek tozu) üretildiği yerdir ve poleni taşıyan kesecikler bulunur.

      sapçık: Erkek organın çiçek tablasına bağlar.

Dişi organ: 

Dişi organ ; dişicik tepesi,dişicik borusu ve yumurtalıktan oluşur.

 Dişicik tepesi: Yapışkan ve pürüzlü yapıya sahiptir.Çeşitli çevre şartlarıyla gelen polenler buraya tutunur.

Dişicik borusu: Dişicik tepesine ulaşan polenlerin yumurtalığa taşınmasını sağlayan boruya denir.

Yumurtalık: Şişkince olan yer çiçekte üreme hücresi olan yumurtanın üretildiği yerdir.

Taç yaprak: 

Farklı renkteki bu yapraklar güzel kokularıyla böcekleri ve kuşları kendine çekerek tozlaşmayı kolaylaştırır. renkli olan bu yapraklar kloroplast taşımazlar.

Çanak yaprak: 

Çiçek açmamış olan yapıyı koruyan yeşil yapılı yapraklardır.Bu yapraklarda kloroplast bulunur.

Çiçek sapı:

Çiçeğin bitkinin dalına birleştiren kısımdır.

ÜREME ÇEŞİTLERİ

 BİTKİ VE HAYVANLARDA ÜREME 

Canlıların hayat döngüsü üreme ile başlar.Üreme tüm canlılar için orak bir özelliktir.2 çeşit üreme şekli vardır.

1-Eşeyli üreme:Anne ve baba gibi eşeylerin kendine benzer yavru meydana getirmesidir.

-Eşeyli üremede 2 ata birey vardır.

-Eşeyli üremede üreme hücreleri sperm ve yumurta hücreleri görev alır.

2-Eşeysiz üreme:1 ata bireyin kendine benzer yavru meydana getirmesine eşeysiz üreme denir.

-eşeysiz üremede 1 ata birey vardır.

-üreme hücreleri görev almaz(sperm ve yumurta).

*** eşeysiz üreme canlı çeşitliliğine neden olmaz.

Eşeysiz Üreme Çeşitleri

1.Bölünerek Üreme: Bir hücreli mikroorganizmaların bölünerek çoğalmasıdır.

-bir ata canlıdan 2 tane aynı canlı oluşur.

-oluşan canlılarda belli büyüklüğe ulaştığında onlarda bölünerek çoğalır.

-amip,öglena ,terliksi hayvan ve bakterilerde görülen eşeysiz üreme şeklidir.

2.Tomurcuklanarak Üreme: Ana canlının vücudunda bir çıkıntı oluşur ve bu çıkıntı büyüyerek ana canlının aynısı bir canlı oluşur.Oluşan canlı ana canlıdan ayrılarak yaşamına devam edebilir ya da ana canlıyla birlikte yaşamına devam eder.

- Genellikle hidra ,bira mayası,deniz anası ve mercanlar da görülür.

3.Rejenerasyonla üreme :Canlıların vücudundan kopan parçasından yeni canlı oluşmasına rejenerasyonla üreme denir.

- rejenerasyonla üreme hayvanlarda görülür.

-kopan her bir parçasında yeni canlı oluşur.

-deniz yıldızı,toprak solucanı ve yassı solucanda görülür.

***kertenkele tehlike anında kuyruğunu koparır ve daha sonra tekrardan oluşur.ama kopan kuyruğundan yeni kertenkele oluşmaz bu da sadece rejenerasyondur dikkat edilmesi  gereken hususus rejenerasyonla üreme ile karıştılırmamalıdır.


-karaciğerden kopan parçanın kendini onarması rejenerasyona örnektir.

4.Vejatatif üreme: Bitkilerin vücudundan koparılan parçadan yeni bir bitki oluşmasına vejatatif üreme denir.

-gül ,soğan ,patates,sarımsak ve çilek vb. bitkilerde görülür.

not:  tüm eşeysiz üreme çeşitlerinde kalıtsal çeşitlilik görülmez. oluşan canlılar ata canlının aynısıdır.

ZİGOTTAN EMBRİYOYA

ZİGOTTAN EMBRİYOYA

              Yumurta ile sperm dişinin yumurta kanalında birleşerek döllenme olayını sağlar. 

         Döllenme sonucu oluşan yapıya zigot denir. Zigot annenin döl yatağına tutunarak burada gelişimini sürdürür. Zigotun gelişmesi sonucu embriyo oluşur.

          İki aydan sonra embriyo, fetüs adını alır. Yaklaşık 40 hafta (9 ay 10 gün) sonunda bebek dünyaya gelir.

Embriyo, annenin döl yatağında büyür ve gelişir. Embriyo göbek bağı(göbek kordonu) ile plasentaya bağlıdır. Plasenta, döl yatağındaki dokuların oluşturduğu yapıdır. Atık maddelerin uzaklaştırılması ve embriyonun besin ve oksijen ihtiyacı plasentayı oluşturan dokularla gerçekleştirilir.

EMBRİYONUN SAĞLIKLI GELİŞEBİLMESİ İÇİN ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER

*Anne adayı beslenmesine dikkat etmeli, dengeli beslenmelidir.

*Sigara, alkol ve kafein içeren maddeler kullanmamalıdır.

*Su ve sıvı içecekleri bol tüketmeli, meyve ve sebze tüketimi daha çok tercih edilmelidir.

*Yeterli protein ve kalsiyum alınmalıdır.

*Kesinlikle ağır bir şeyler taşınmamalıdır.

*Röntgen cihazı  gibi radyasyon yayan aletlerden uzak durulmalıdır.

*Stresten uzak durulmalıdır.

*Doktor kontrolünde ilaç kullanmalıdır.

Elektriklenme

      Elektriklenme: Bir cismin pozitif veya negatif yük ile yüklenmesine elektriklenme denir.

      Elektriklenme günlük hayatta örnekleri:

     *Fotokopi makinesi makinesi kağıt ve mürekkep zıt yükler ile yüklenerek yazının düzgün bir şekilde yazılmasını sağlar.

    *Araç boyama sırasında araç negatif boya pozitif yük ile yüklenerek püskürtülen boyanın düzgün dağılmasını sağlar.

    *Hava olayları sonucu bulutların birbirine sürtünmesi sonucu elektrik yükü ile yüklenirler.Zıt yüklü bulutların birbirine sürtünmesi sonucu negatif yüklü buluttan pozitif yüklü buluta yük geçişi olur gökyüzünde bulutlar arasındaki bu geçişe şimşek denir.Şimşek bulutlar arasında gerçekleşir.

     *Yüklü bulutlarla sivri ağaç yada cisimler arasındaki elektrik yükü geçişine yıldırım denir.Yıldırım bulut ve yeryüzü arasında gerçekleşir.

      *Baca filtrelerini temizlemede toz ve hava aynı yükle yüklenerek temizleme işlemi yapılır.

Elektrik yükleri

     Atom çekirdek ve katmanlardan olmak üzere iki kısımdan  oluşur. Çekirdekte pozitif yüklü proton ve nötr yüklü nötron bulunur. Katmanlarda ise negatif yüklü elektron bulunur.

Elektrik yükleri pozitif,negatif ve nötr yük olmak üzere 3 yük bulunur.

Pozitif Yük: Bir cismin bulundurduğu artı yük sayısının eksi yük sayısından fazla olamasıdır.

 K maddesinin pozitif yük sayısı negatif yük sayısından 6 fazladır.K maddesi +6 yüklüdür.

Negatif Yük: Bir cismin bulundurduğu eksi yüklerin artı yük sayısından fazla olamasıdır.

L maddesinin negatif yük sayısından fazladır. L maddesi -7 yüklüdür. 

Nötr Yük: Pozitif ve negatif yük sayısının bir birine eşit olması durumudur.

M maddesinin + ve- yük sayısı birbirine eşittir.+ ve -yük sayısı birbirini götüreceğinden dolayı yüksüzdür.

 Yüklerin birbirine göre durumları:

 Aynı elektrik yükleri bir birini daima iter.

*Zıt yükler birbirini daima birbirini çeker.

*Yüklü cisimler daima nötr yükleri çeker.

 

* Nötr yüklü cisimler birbirine etki etmez.

Elektriklenme Çeşitleri

Daha öncede dediğimiz gibi nötr bir cismin pozitif veya negatif yük ile yüklenmesine elektriklenme denir.Elektriklenme 3 şekilde gerçekleşir.

1. Sürtünme ile Elektriklenme:

Yüksüz bir cismin başka bir cisme sürtünmesi sonucu pozitif veya negatif yük ile yüklenmesine sürtünme ile elektriklenme denir.

* Ebonit Çubuk - Yün Kumaş Sürtünmesi

 Ebonit (plastik) bir çubuğun yün kumaşa sürtünmesi sonucu ebonit çubuğun eksi yün kumaşın artı yük ile yüklenir. Bu olayda yün kumaştan ebonit çubuğa eksi yük geçişi olur.

Not: Ebonit çubuğun içindeki  ''e'' harfi ebonit çubuk için eksi şifresi olarak alabiliriz.

* Cam Çubuk -İpek kumaş Sürtünmesi

Cam çubuk ipek kumaşa sürtündüğünde cam çubuk artı ipek kumaş ise eksi yük ile yüklenir. Bu olayda cam çubuktan ipek kumaşa eksi yük geçişi olur.

Dokunma ile Elektriklenme

    İki cismin birbirine dokundurulması sonucu aynı yükle yüklenir. Dokundurulma sonucu tüm yükler ile aynı yüke sahip olur. 

Örnek:

+10 yüklü X maddesine - 4 yüklü Y madde dokunduruluyor  ve ayrılıyor son durumda X ve Y maddesinin yükleri nasıl olur?

Çözüm:

 

X ve Y maddesi birbirine dokundurulduğunda +10 ve -4 yükler toplanır toplamda +6 yük kalır. +6 yük X ve Y maddesi ortak olarak bölüşür.Son durumda X ve Y maddesi +3 yüke sahip olur.

Not:  Elektriklenme çeşitlerinden dokunma ile elektriklenme de cisimlerin yükleri toplanır ve  sonuç olarak yükler bölüşülür.

3.Etki (tesir)  ile Elektriklenme

        Yüklü bir cisim başka bir cisme yakınlaştırıldığında zıt yükler birbirine yakınlaşır iken aynı yükler birbirinden uzaklaşır.

Örnek:                                                                                                K

Nötr haldeki X ve Y cisimlerine Pozitif yüklü K cismi yakınlaştırılıyor yeteri süre bekletildikten sonra X ve Y cisimleri yalıtkan ayaklardan tutulup ayrılıyor. Son durumda X ve Y cisimleri hangi yükle yüklenirler?

Çözüm: 

Bir cismin nötr halde olması yüksüz anlamına gelmez içerisinde ki + ve - yük sayıları birbirine eşittir.

Bu durumda tüm artı ''+''  yükler X cisminde eksi ''-''  yükler ise Y cisminde toplanır.

ELEKTROSKOP

Elektroskop: Bir cismin elektrik yükü ile yüklü olup olmadığını tespit etmek için kullanılan aractır.

*Negatif yüklü bir elektroskop a negatif yüklü cisim yakınlaştırılır ise elektroskop un kanatları biraz daha açılır.

                      

cisim elektroskop a                                                 elektroskop un kanatları
yakınlaştırılıyor                                                       biraz daha açılır.

*** cisim elektroskop a yakınlaştırıldığında tüm eksi yükler kanatlarda toplanır ve kanatların biraz daha açılmasını sağlar.


* Pozitif yüklü bir elektroskop a pozitif yüklü cisim yakınlaştırılır ise elektroskop un kanatları biraz daha açılır.

            

      cisim elektroskop a                                                 elektroskop un kanatları
       yakınlaştırılıyor                                                       biraz daha açılır.

 ***cisim elektroskop a yakınlaştırıldığında tüm artı yükler kanatlarda toplanır ve kanatların biraz daha açılmasını sağlar.

* Pozitif yüklü bir elektroskop a negatif yüklü cisim yakınlaştırılır ise elektroskop un kanatları biraz kapanır.

                  

       cisim elektroskop a                                                            elektroskop un kanatları

       yakınlaştırılıyor                                                                    biraz kapanır.

***cisim elektroskop a yakınlaştırıldığında kanatlardaki artı yüklerden bazıları elektroskop un topuzuna yakınlaşır ve kanatların biraz kapanmasını sağlar.(kanatlar tamamen kapanmaz)

* Negatif yüklü bir elektroskop a pozitif yüklü cisim yakınlaştırılır ise elektroskop un kanatları biraz kapanır.

***cisim elektroskop a yakınlaştırıldığında kanatlardaki eksi yüklerden bazıları elektroskop un topuzuna yakınlaşır ve kanatların biraz kapanmasını sağlar.(kanatlar tamamen kapanmaz)



*Yüklü bir elektroskop a aynı yük ile yüklü bir cisim dokundurulur ise elektroskopun kanatları  biraz daha açılır.

Not:

***Pozitif bir yüklü bir elektoskopa eşit miktara sahip negatif yüklü bir cisim dokundurulur ise kanatlar tamamen kapanır.

***Yüklü bir elektroskopa zıt yüklü (yük sayısı elektroskoptan az) bir cisim dokundurulur ise kanatlar biraz kapanır.