ısınma ve soğuma grafikleri

ISINMA ve SOĞUMA GRAFİKLERİ

Isınma grafiği

Dış ortamdan ısı alan maddelerde sıcaklık artışı görülür ve hal değişimine neden olur.

I aralık: 

* Maddenin sıcaklığı artmaktadır.(-10C-0C)

*Madde katı haldedir.

*Hal değişimi görülmez.

*Madde dışarıdan ısı almıştır.

II aralık :

*maddenin sıcaklığı 0  C sabit kalmıştır yani sıcaklık artışı görülmemiştir.

*Madde katı-sıvı haldedir.

*Haldeğişimi görülür.

* Alttaki ilk yatay çizgi bu grafikte erime(donma ) noktasını verir.

*madde dışarıdan ısı almaya devam etmektedir.

III aralık:

* Maddenin sıcaklığı artmaktadır.(0 C-100 C)

*Madde sıvı haldedir

*Hal değişimi görülmez.

*Madde dışarıdan ısı almıştır.

IV aralık:

*maddenin sıcaklığı 100C sabit kalmıştır yani sıcaklık artışı görülmemiştir.

*Madde sıvı-gaz haldedir.

*Haldeğişimi görülür.

* Üsteki yatay çizgi bu grafikte kaynama noktasını verir.

*madde dışarıdan ısı almaya devam etmektedir.

V aralık:

* Maddenin sıcaklığı artmaktadır.(100 C --)

*Madde gaz haldedir.

*Hal değişimi görülmez.

*Madde dışarıdan ısı almıştır.

Soru:                                                                    

Sıvı bir maddeye ait sıcaklık zaman grafiği verilmiştir. Buna göre aşağıdaki bilgilerden kaç tanesi doğrudur?

I-)  I aralıkta madde sıvı haldedir.

II-) Erime noktası 18 C dir.

III-) III aralıkta madde sıvı haldedir.

IV-) Bu madde I-III aralıklarda dışarıdan ısı alır iken II aralıkta ısı alışı durmuştur.

V-) Bu madde I-III aralıklarda sıcaklık artışı olur iken II aralıkta sıcaklık artışı olmamıştır.

Çözüm:

grafik sıvı bir maddeye ait olduğundan  I aralıkta sıvı II aralıkta sıvı -gaz III aralıkta gaz halindedir.

II aralıkta sıvının kaynama noktası 18 C dir.bu sıvı madde tüm aralıklarda ısı almaya devam etmiştir.

sonuç: I-V maddeler doğru geri II-III-IV maddeleri yanlış açıklamadır. 

Soğuma grafiği:

I aralık:

*Madde ısı kaybetmektedir.

*Sıcaklık azalmaktadır.(120-100)

*Madde gaz halindedir.

*Hal değişimi görülmez.

II aralık:

* Sıcaklık değişimi görülmez.

*Madde ısı kaybetmeye devam etmektedir.

*Madde gaz-sıvı haldedir.

*Hal değişimi görülür.

*100 C yoğuşma sıcaklığıdır.

III aralık:

*Madde ısı kaybetmektedir.

*Sıcaklık azalmaktadır.(100-0)

*Madde sıvı halindedir.

*Hal değişimi görülmez.

IV aralık:

* Sıcaklık değişimi görülmez.

*Madde ısı kaybetmeye devam etmektedir.

*Madde sıvı-katı haldedir.

*Hal değişimi görülür.

*0 C donma sıcaklığıdır.

V aralık:

*Madde ısı kaybetmektedir.

*Sıcaklık azalmaktadır.(0-10)

*Madde katı halindedir.

*Hal değişimi görülmez.

Örnek:

Yukarıdaki grafik ısı kaybeden bir gaza aittir. Buna göre aşağıdaki açıklamalardan hangileri doğrudur?

I-) Madde dış ortama ısı vermektedir.

II-) Kaynama noktası 7 C tur.

III-) I-III aralıklarda madde sıcaklığı artmaktadır.

IV-) II aralıkta madde gaz-sıvı haldedir.

V-) I aralıkta madde gaz halindedir.

Çözüm:

*soğuma grafiği olduğundan dolayı dış ortama ısı verir. 

*gaz maddeolduğundan ilk yatay çizgi kaynama noktasıdır.

*soğuma grafiği olduğundan dolayı sıcaklık artışı görülmez.

*kaynama sıcaklığında madde gaz- sıvı haldedir.

Sonuç:

I-II-IV-V doğrudur.

Soru:

Maddeler	Erime noktası C	Kaynama noktası C
K	-22	92
L	7	70
M	10	110
N	-5	60

Yukarıda erime ve kaynama noktaları verilen K,L,M ve N maddeleri için aşağıdaki soruları cevaplayınız?

A-) 5 C maddeler hangi haldedir?

K: Sıvı      L:Katı      M:Katı      N:Sıvı  haldedirler.

B-) 66 C maddeler hangi haldedir?

K:sıvı        L:sıvı      M: sıvı     N:gaz   haldedirler.

C-) hem 20 C hemde 88 C maddeler sıvı haldedir.

K ve M maddeleri her iki sıcaklıkta da sıvı haldedirler.

*****not*****

*Bir madde için verilen sıcaklık erime ve kaynama noktaları arasında ise madde daima sıvı haldedir.

* Verilen sıcaklık erime sıcaklığından küçük ise daima katı haldedir.

*Verilen sıcaklık kaynama sıcaklığından büyük ise daima gaz haldedir.

ISI - KÜTLE ve SICAKLIK KÜTLE ARASINDAKİ İLİŞKİ

ISI - KÜTLE ve SICAKLIK- KÜTLE

 ARASINDAKİ İLİŞKİ

Isı -Kütle Arasındaki İlişki:

Kütleleri farklı aynı cins sıvılardan kütlesi fazla olanın sahip olduğu ısı enerjisi daha fazladır.Madde taneciklerinin sahip olduğu toplam hareket enerjisine ısı denir.Isı maddenin kütlesine bağlı olduğundan tanecik sayısı fazla olanın sahip olduğu enerji daha fazladır.

Yukarıdaki 100 ml ve 200 ml su bulunan kapların ilk sıcaklıkları aynı özdeş ısıtıcılarla ısıtıldığın da L kabını daha uzun süre ısıtmak gerekir. K ve L kaplarının 100 C ulaşma süreleri farklıdır. L kabının ısıtılma süresi çok olduğundan sahip olduğu enerji daha fazladır.

*** L kabı K kabından daha fazla buz eritir.

Sıcaklık Kütle Arasındaki ilişki:

Kütleleri farklı olan aynı cins iki sıvıya özdeş ısıtıcılarla eşit süre ısıtıldığında kütlesi az olanın son sıcaklığı daha yüksek olur.

Eşit miktarda ısı verildiği hâlde kütlesi az olan suyun sıcaklığı daha çok artmıştır. Bunun nedeni, kütlesi az olan suyun tanecik sayısının az olması ve molekül başına düşen enerji miktarının daha fazla olmasıdır.

Bağımsız değişken: Sıvının  miktarı

Bağımlı değişken: sıvının son sıcaklığı

Kontrollü değişken: ısıtıcının gücü ve ısıtılma süresi

7. SINIF KARIŞIMLARI AYIRMA YÖNTEMLERİ

7. SINIF KARIŞIMLARI AYIRMA YÖNTEMLERİ

Daha önce karışımları homojen ve heterojen karışım olarak ayırmıştık şimdi bunları nasıl ayıracağımızı öğrenelim.

1. Eleme yöntemi : Farklı büyüklükteki heterojen katı tanecikleri ayırmada yöntemidir.

*Çakıl ve kumu ayırmada

*Un ve kepek

*ince kum - kalın kum

*kömür ve kömür tozu

*Ya da baklagil ve meyveleri büyük - küçük olarak ayırma  eleme yöntemine örnektir.

2. Süzme Yöntemi: Katı tanecikler ile karışmış sıvıları ayırmada kullanılan yöntemdir.Süzme yöntemi katı-sıvı heterojen karışımları ayırmada kullanılır.

*Çay ile çay demini ayırma

*makarna  ve su

* kumlu su

***süzme işlemi için süzgeç veya süzgeç kağıdı kullanılabilinir.

3. Mıknatıs yöntemi: Demir gibi mıknatısın çektiği karışımları ayırmada kullanılan yöntemdir.

*Demir tozu - şeker

* demir tozu -pirinç

*demir tozu- kükürt tozunu ayırma yöntemlerini ayırma mıknatısla ayırmaya örnektir.

4. Buharlaştırma Yöntemi: Homojen halindeki katı -sıvı çözümleri ayırmada kullanılan bir yöntemdir.Bu yöntemle çözücü olan olan su buharlaşır kapta geriye çözünen katı halde kalır.

* Tuzlu su

*süt tozu ile hazırlanan süt

* salça, reçel, pestil, pekmez hazırlamada buharlaştırma yöntemi kullanılır.

5.Damıtma Yöntemi: Homojen halindeki sıvı -sıvı karışımları kaynama noktalarından yararlanılarak ayrılırlar.Isıtılan sıvı -sıvı karışımlardan önce kaynama noktası küçük olan buharlaşır ve gaz hali sıvı hale getirilerek  karışımlar birbirinden ayrılmış olur.

* Alkol ve su karışımı

* Kolonya 

*petrolden ;benzin, mazot,gaz yağı,  fuel oil, makine yağları ve asfalt elde edilmesi damıtmaya örnektir.

6. Yoğunluk farkı ile ayırma yöntemi : Birbiriyle karışmış olan tanecikler yüzdürme  yada yoğunluğu birbirinden farklı sıvıları ayırma hunusini kullanarak ayırabiliriz. 

*Samanla karışmış buğday

* sapla karışmış mercimek

* toprakla karışmış ıspanak 

*su -yağ

*saman -buğday

*mercimek - talaş

çözünme hızına etki eden faktörler

Çözünme hızına etki eden faktörler

1. Çözünme hızına sıcaklığın etkisi:

Çay içerken dikkat etmişizdir çayımız sıcak iken şekerin çay içerisinde daha kolay çözündüğünü görmüşüzdür.

* Sıcaklık artıkça çözünme hızı artar.

*Sıcaklık azaldıkca çözünme hızı azalır.

Sıcaklıkları farklı miktarı aynı olan çözücün içine şeker karıştırıldığında sıcaklığı çok olan çözücünün daha fazla şeker çözdüğü görülür.

bağımsız değişken : çözücünün sıcaklığı

bağımlı değişken : çözünme hızı (çözünen şeker mikrarı)

kontrol edilen değişken: çözücünün miktarı

yukarıdaki sıcaklıkları farklı sıvılardan sıcaklığı çok olanın (50) şekeri çözme hızı  sıcaklığı az olandan (20) fazladır.

2. Çözünme hızına temas yüzeyinin etkisi:

Çözücü içinde çözünen maddenin yüzey alanı ne kadar küçük ise çözünme hızı o kadar çoktur.

Günlük hayatta hepimiz denemişizdir çayın içine atılan kesme şeker toz şekere göre daha geç çözünür.

bağımsız değişken: temas yüzeyi

bağımlı değişken: çözünme hızı

kontrollü değişken: sıvının sıcaklık

3. Çözünme hızına karıştırmanın etkisi:

Sıcaklıkları ve madde miktarları aynı olan çözeltilere konulan çözünen maddeyi karıştırma hızı artıkça çözünme hızı artar.

bağımsız değişken: karıştırma hızı

bağımlı değişken: çözünme hızı

kontrollü değişken: madde miktarı ve sıvının sıcaklığı

KARIŞIMLAR

KARIŞIMLAR

Karışım: Birden çok maddenin kimyasal bağ oluşturmadan bir arada bulunmasıyla meydana gelen maddelere karışım denir.

Karışımlar görünümlerine göre ikiye ayrılır:

1.Homojen Karışımlar:Karışımın her yerinde aynı özelliği gösteren ve dışarıdan bakıldığında tek bir madde gibi görünen karışımlara homojen karışım denir. Homojen karışımlar çözelti olarak ta bilinir.

Homojen karışımlara örnekler:

1. Hava

2.hazır limonata         

3. Madeni para

4. Tuzlu su

5. Kolonya 

Şekerli Su. Tuzlu Su ,Asitli Su, Bazlı Su, Çay, Kola ,Soda, Gazoz 

2.Heterojen karışım:  Dışarıdan bakıldığında tek bir madde gibi görünmeyen her yerinde aynı özelliği göstermeyen karışımlara heterojen karışım denir.

 1.kuru yemiş

 2.zeytin yağlı su

3.Ayran ve toprak

 Demir tozu – Kükürt tozu , Su – Tebeşir tozu, Su – Kükürt tozu, Su – Yağ, Su – Benzin, Elma – Armut, Çamurlu su,Kum – Su, Kum – Çakıl,Su – Talaş, Toprak, Sis,Süt, Ayran,Su – Demir Tozu

çözünme:tuzun suyun içinde her tarafta aynı özelliği göstermesine çözünme denir.çözünme olayı çözeltiyi oluşturur.

çözücü: çözeltiler de madde miktarı çok olana çözücü denir. Bilgi;madde miktarı ne olursa olsun su olan çözeltiler de çözücüdür.

çözünen: çözeltiler de madde miktarı az olan maddelere denir. 

ASİT YAĞMURLARI

ASİT YAĞMURLARI

Asit yağmurları, özellikle sanayi devriminden sonra kükürt ve azot gazlarının atmosferde hızla birikmesiyle etkisini hissettirmeye başlamıştır. İlk olarak ise 1852 yılında sanayinin beşiği olan ingiltere’de Robert Angus Smith adındaki bilim adamı asit yağmurları ile hava kirliliği arasındaki ilişkiyi fark etmiş ve sanayinin bu yağışları tetiklediğini ortaya koymuştur. Bu yağışlar sadece oluştuğu bölgeyi etkilememektedir.

Asit Endüstriyel faaliyetlerin ve enerji tüketiminin fazla olduğu yerlerde yakılan kömür, petrol gibi fosil yakıtlardan karbondioksit (CO2), kükürtdioksit (SO2) ve azotdioksit (NO2) gazları açığa çıkar. Bu gazlar, bulutlardaki su buharıyla tepkimeye girerek sülfürik asit (H2SO4) ve nitrik asit (HNO3) gibi asitlerin oluşumuna neden olur. Bu asitler, yağmur gibi doğa olayları sonucunda yeryüzüne inmektedir. Bu yağmurlara asit yağmurları adı verilir.

Asit yağmurları, fosil yakıtların yakılmasıyla oluşan yağışlardır. Özellikle endüstriyel faaliyetlerin ve enerji tüketiminin fazla olduğu yerlerde yakılan, kömür ve petrol gibi fosil yakıtlardan, azot ve kükürt gazları açığa çıkmaktadır. Oluşan bu gazlar bulutlardaki su buharıyla tepkimeye girerek sülfürik ve nitrik asitleri ortaya çıkarmakta oluşan bu asitler ise kar, yağmur, çiğ ve sis gibi doğal olaylar sonucunda yeryüzüne ulaşmaktadır. Normal koşullar altında oluşan yağmurların pH değeri 5.6’dır. Bunun altında bir değere sahip olan yağış asit yağmuru olarak adlandırılır.

oluştuğu gibi yanardağ faaliyetleri gibi doğal olaylar sonucunda da meydana gelir.

Asit Yağmurlarının Etkileri

Asit yağmurları, tüm çevreye zarar vermektedir ancak bundan en çok etkilenen ormanlar ve tarım alanlarıdır. Bu yağışlar toprağın yapısındaki magnezyum ve kalsiyum gibi bitki gelişiminde önemli olan elementleri yıkayarak derinlere taşınmasına sebep olur. Bunun sonucunda ağaçlar ve diğer bitkiler topraktan yeteri kadar faydalanamaz ve kurur.

Asit Yağmurlarının Etkileri Genel Olarak Şunlardır;

• Göllere ve akarsulara düşen asit yağmurları, sudaki asit dengesini bozar ve balıkları etkiler. Balıkların bu durumdan etkilenmesi besin zinciri yoluyla bizleri de etkilemektedir.
• Havada bulunan sülfat solunum yoluyla alınmakta ve bronşit, astım, kanser gibi çeşitli hastalıklara neden olmaktadır.
• Topraktaki alüminyumun çözülmesine neden olur ve ağaç köklerinin besinlerden faydalanmasını engeller.
• Mermer, kumtaşı veya kireçten yapılan ve içerisinde kalsiyum karbonat bulunduran tarihi eserlere zarar vermektedir.

Asit Yağmurlarının Etkisini En Aza İndirmek İçin Alınabilecek önlemler;

• Enerji üretiminde kullanılan termik santrallerin yerine, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı yaygınlaştırılmalıdır. (Güneş Enerjisi, Jeotermal Enerji, Rüzgar Enerjisi vs.)
• Orman yangınları engellenmeli, yeşil alanlar yaygınlaştırılmadır.
• Şehir içi ulaşımlarda özel araçların yerine toplu taşıma araçları kullanılmalıdır.
• Havayı olduğundan fazla kirleten kaçak kömür kullanımının önüne geçilmelidir.
• Endüstriyel tesislerinin bacalarına filtre takılmalıdır.
• Araçların bakımı zamanında yapılmalıdır.

ÖZ ISI VE SICAKLIK

ISI ve SICAKLIK

    Isı : Madde taneciklerinin sahip olduğu hareket(kinetik ) enerjilerinin toplamına ısı denir.

    Sıcaklık: madde taneciklerinin sahip olduğu hareket enerjilerinin ortalamasına sıcaklık denir.


Isı ve Sıcaklığı şöyle bir örnek ile açıklaya biliriz;

1. 8/E sınıfından 10 öğrenci  fen bilimleri dersi sınavından her biri 90 puan almıştır.

• Yukarıdaki örnekte her öğrenci 90 puan aldıysa 10 öğrencinin notlarının toplamı 900 puan yapar.Buradaki  900 puan  toplamı; 8/E sınıfını madde olarak kabul edersek ısı enerjisini temsil eder.

• yukarıdaki örnekte eğer sınıfın fen bilimlerindeki ortalamasını bulmaya çalışır isek 10*90=900 puan 10 öğrencinin not toplamıdır.900/10=90 işleminde sınıfın fen ortalaması 90 puan dır bu puan bize sıcaklığı temsil etmektedir.  

                   ısı                                                                          sıcaklık

*ısı bir enerji çeşididir.                                            *     sıcaklık bir ölçüm ya da bir göstergedir.

*birimi kalori(cal) yada joule dir .                          *      birimi santigrad derece ya da celcius(C)tur.

*sıcaklık madde miktarına  bağlıdır.                       *      madde miktarına ve cinsine bağlı değildir.

*hareket enerjilerinin toplamıdır.                           *       hareket enerjilerinin ortalamasıdır.

*kalorimetre kabı ile ölçülür.                                 *        termometre ile ölçülür.

•   Not:   Sıcaklıkları aynı olmasına rağmen madde miktarları farlı olan sulardan miktarı çok olanın sahip olduğu enerji miktarı fazladır.
•    Not:   1 kalori= 4,18 joule tir.

                        10 kalori=41,8 joule dir.

Öz Isı:

Bir maddenin 1gr sıcaklığını 1 C artırmak için gerekli olan enerjiye öz ısı denir.

• Öz ısı küçük ''c'' harfi ile gösterilir.
• Öz ısı maddeler için ayırt edici bir özelliktir.

Madde	Öz ısı (j/g C)	Madde	Öz ısı (j/g C)
Su	4,18	Oksijen	0,92
Alkol	2,54	Civa	0,12
Zeytin yağı	1,96	Alüminyum	0,91
Demir	0,46	Kurşun	0,13
Bakır	0,37

Sonuç: yukarıdaki öz ısı tablosunda bazı maddelerin öz ısı değerlerini vermiştik.Eşit miktarda ısı alan maddelerden;

•  ➽sıcaklık artışı çok olan öz ısı küçük 
• ➽sıcaklık artışı az olan maddelerin öz ısısı büyük olur.
• ➽öz ısısı küçük olan maddeler erken ısınır erken soğur.
• ➽öz ısı büyük olan maddeler geç ısınır,geç soğur.

Örnek sorular:

Madde	Öz ıs (g/j)
X	2,1
Y	0,9
Z	1,7

ilk sıcaklıkları aynı olan x,y ve z maddelerinde özdeş ısıtıcılarla eşit sürede ısı verilir ise sıcaklık artışlarını büyükten küçüğe doğru sıralayınız?

Çözüm; öz ısısı küçük olan maddelerin sıcaklık artışı çok öz ısısı büyük olan maddelerin sıcaklık artışı az olur.

Y>Z>X     Olur.

örnek soru:

Maddeler	İl sıcaklık(C)	Son sıcaklık(C)
K	18	47
L	18	58
M	18	41
N	18	53

   İlk sıcaklıkları verilen K,L,M ve N maddelerine öz deş ısıtıcılarla eşit süre ısı verildiğinde son sıcaklıkları tablodaki gibi olmaktadır.Buna göre öz ısılarını büyükten küçüğe doğru sıralayınız?

Çözüm: llk ve ve son sıcaklıkları arasındaki sıcaklık artışını bularak öz ısıları hakkında yorum yapabiliriz.

∆t: son sıcaklık-ilk sıcaklık

K için ∆t: 47-18=29 C olur.

L için ∆t: 58-18=40 C olur.

M için ∆t:41-18=23 C

N için ∆t:53-18=35 olur.

 sıcaklık artışı az olan maddelerin öz ısısı büyük sıcaklık artışı çok olan maddelerin öz ısısı küçük olur.

M>K>N>L  olur.