İNSANLARDA ÜREME ,BÜYÜME VE GELİŞME

DNA ve GENETİK KOD

İnsanlara anne ve babalarından sadece ev, toprak ve para miras olarak kalmaz.Anne babalarımızdan kalan mirasların başında saç geni,boy uzunluğu,kan grubu,ten rengi gibi özellikleri de miras olarak kalır.Bu miras anne babalarımızdan bizlere DNA üzerinde bulunan genler ile aktarılır.

Kalıtsal yapı hücrenin içinde çekirdekte bulunur.

Kromozom:  

DNA ve özel proteinlerin bir araya gelerek oluşturdukları kalıtsal yapıya kromozom denir.

*DNA kısalıp kalınlaşarak kromozomları meydana getirir.

                                 

Canlıların kromozom sayıları bir birinden farklı olduğu gibi bir birine eşit olabilir.

                                    

kromozom sayısı:

* Canlının vücut büyüklüğü hakkında bilgi vermez.

* Canlının gelişmişliği hakkında bilgi vermez.

*Farklı canlıların kromozom sayıları aynı olabilir.

DNA

Canlıların yaşamsal olaylarını (büyüme, gelişme, solunum ve sindirim gibi) yöneten yönetici moleküle DNA denir. 

         

*Yangın merdivenine benzer ve sarmal yapıdadır.

* Çift zincirlidir.

*Hücre bölünmesi önce kendini eşler.

Gen

DNA üzerinde yer alan görev birimlerine gen denir.

* Genler nükleotitlerin bir araya gelmesiyle oluşur.

* DNA zinciri üzerinde yaklaşık 30.000 ne yakın gen olduğu tahmin edilmektedir.

*Her bir özellikle ilgili genlerin yapısı birbirinden farklıdır.(saç,göz,ten rengi ve kan grubu geni gibi)

                                           

Yukarıda X ile gösterilen kısım DNA üzerinde yer alan geni gösterir.

Nükleotit

DNA yı oluşturan yapı birimlerine nükleotit denir.

* Bir nükleotit bir fosfat, bir deoksiriboz şekeri ve bir nükleotitin bir araya gelmesiyle oluşur.

Bir nükletoit adını yapısındaki organik bazdan alır.

                                    

* DNA zincirinde Adenin(A) bazının karşısına daima Timin(T) bazı gelir.

* DNA zincirinde Guanin(G) bazının karşısına daima Sitozin(C) bazı gelir.

Yukarıdaki DNA parçasında :

* 6 Tane Fosfat(F) bulunur.

*6 Tane şeker bulunur.

* 1 tane Adenin bazı(A) ve 1 tane Timin bazı(T) bulunur.

*2 tane guanin bazı(G) ve 2 tane Sitozin bazı(C) bulunur.

Not:

-Bir DNA zincirinde Adenin sayısı=Timin sayısı

-Bir DNA zincirinde Guanin sayısı=Sitozin sayısına

-Bir DNA zincirinde Nükletit sayısı=Fosfat sayısına=Şeker sayısına

-Nükleotit sayısı=A+T+G+C toplamına 

-A+G=T+C  ya da A+C=T+G  olur.

*Yukarıda verdiğimiz kavramları büyükten küçüğe sıralar isek

Hücre> Çekirdek> Kromozom> DNA> GEN> Nükleotit> Organik Baz 

                                  

*Test sorularında ençok karşımıza çıkan sıralama

Kromozom> DNA> GEN> Nükleotit

Canlıları birbirinden farklı kılan DNA larındaki nükleotit sayısı ve nükleotit dizilişlerinin farklı olmasıdır.

HÜCRE BÖLÜNMESİ

Bir hücre neden bölünür sorusuna verilecek cevap

* Hücrenin hacimce artması sonucu çekirdeğin hücreyi yönetemez hale gelir ve çekirdek hücreye bölün emri verir.


*  Hücre bölünmesinden önce DNA kendini eşler.Bu eşleme sonunda kalıtsal yapıyı diğer hücrelere aktarılmasını sağlar. 

DNA eşlemesi sırasında 

                    



1. Organik bazlar arsındaki zayıf hidrojen bağları kopar.

2.DNA zinciri bir fermuar gibi ikiye ayrılır.

3.Sitoplazmada serbest halde bulunan organik bazalar çekirdeğe gelir.

4.Adeninin karşısına Timin bazı , guaninin karşısına sitozin bazı gelir.

5. İlk DNA nın aynısı iki yeni DNA oluşur.


 Eşleme sonunda  DNA miktarı iki katına çıkar ve hücre bölünmesi başlar.

Hücre Bölünmesi  iki çeşittir.

* Mitoz bölünme ve mayoz bölünme

Hücre bölünmesi 2 bölünme şeklinde gerçekleşir çekirdek  ve sitoplazma  bölünmesi olarak.

MİTOZ BÖLÜNME

*Mitoz  bölünme gelişmiş yapılı canlılarda büyüme,gelişme ve onarımı (yaraların iyileşmeyi) sağlar.

*Eşeysiz üreme görülen canlılarda çoğalmayı sağlar.

Mitoz Bölünme ve evreleri

İnterfaz evresi(hazırlık evresi):

* DNA kendini eşleyerek iki katına çıkar.

*Çekirdek bölün emrini verir.

Profaz evresi:

* Çekirdek ve çekirdekcik zarı kaybolur.

*Kromozomlar belirgin hale gelir.

*Sentroiller iğ ipliklerini oluşturmaya başlar.

Metefaz Evresi:

*Kromozomlar belirgin hale gelmeye başlar.

*Kromozomlar iğ iplikleri tarafından tutulmaya başlanır.

Anafaz Evresi:

Kardeş kromozomlar iğ iplikleri tarafından zıt kutuplara çekilir.

Telofaz Evresi:

*Çekirdek ve çekirdekcik zarı yeniden oluşur.

*Sitoplazma boğumlanması görülür.

*İlk hücrenin aynısı iki yeni hücre oluşur.

                

   Mitoz Bölünme

Mitoz Bölünmenin Canlılar için Önemi:

*Gelişmiş yapılı canlılarda büyümeyi,gelişimi ve onarımı sağlar.

*Eşeysiz üreyen canlılarda üremeyi sağlar.(oluşan hücreler ilk hücrenin aynısıdır.)

*Genetik yapı değişmeden kalır.(genetik kod korunur.)

MAYOZ BÖLÜNME

Mayoz bölünme üreme ana hücrelerinde görülür.(eşeyli üreyen canlılarda)

İki aşamada gerçekleşir.

Homolog kromozom: Biri anneden diğeri babadan gelen kromozom çiftine homolog kromozom denir.MAYOZ

Mayoz I

Profaz Evresi:

*Çekirdek ve çekirdekcik zarı kaybolur.

*İğ iplikleri oluşmaya başlar.

*Homolog kromozomlar belirgin hale gelir.

*Homolog kromozomlar arasında parça değişimi (krosing-over) görülür.

not: Parça değişimi tür içi çeşitliliği sağlar.

profaz

Metefaz Evresi:

Homolog kromozom çiftleri  hücrenin ortasına dizilir.

Homolog kromozomlar iğ ipliklerine tutunur.

metefaz

Anafaz Evresi:

Homolog kromozomlar iğ iplikleri tarafından zıt kutuplara doğru çekilir.

anafaz

Telefaz Evresi:

Stoplazma boğumlanması görülür.

Çekirdek ve çekirdekcik zarı tekrardan oluşur.

n kromozomlu 2 yeni hücre oluşur.

       n  kromozom                        n kromozom

telefaz evresi

Mayoz II

* Hazırlık evresi görülmez.

*Mitoz bölünmesinin aynısıdır. 

*n kromozomlu 4 yeni hücre oluşur.

  

mayoz 2

Mayoz Bölünmenin Canlılar Önemi:

* Parça değişimi ile tür içi çeşitliliği sağlar.

* Kromozom sayısı yarıya inerek nesiller boyu kromozom sayısının sabit kalmasını sağlar.

Mitoz ve mayoz bölünme arasındaki farklar

Mitoz Bölünme	Mayoz Bölünme
2 yeni hücre oluşur.	4 yeni hücre oluşur.
Genetik kod değişmez.	Parça değişimi ile tür içi çeşitlilik görülür.
Kromozom sayısı sabit kalır.	Kromozom sayısı yarı iner.
Tüm vücut hücrelerinde görülür.	Üreme ana hücrelerinde görülür.(sperm ana hücresi,yumurta ana hücresi ve polen ana hücresinde görülür.)
1 aşamada gerçekleşir.	2 aşamada görülür.

DEPREM VE HAVA OLAYLARI

Deprem: yer altındaki fay hatlarının  kırılması veya levhaların hareketi  sonucu yeryüzünde hissedilen sarsıntılara deprem denir

.

Fay: Yer kabuğunda yer alan kırıklara fay denir.

Fay Hattı: Fayların başlangıç ve bitiş noktaları arsındaki mesafeye fay hattı denir.

Deprem merkezi:Deprem yer altında gerçekleştiği merkeze denir.

Depremin Büyüklüğü: Deprem sırasında açığa çıkan enerjiye denir.

Depremin Şiddeti: Deprem sonucu bina ve çevreye verdiği hasara denir.

Öncü deprem: depremden önce meydana gelen sarsıntılardır.

Artçı deprem: depremden sonra meydana gelen sarsıntılara denir.    
3,2-2,8-4,2-6,5-3,9-3,0    

*6,5 önce ki sarsıntılar öncü(3,2-2,8-4,2)

*6,5 sonra meydana (3,9-3,0) artçı deprem olarak nitelendirilir.

Sismolog: Deprem olayları ile ilgili araştırma yapan kişilere sismolog yada deprem bilimci denir.

Sismograf: Depremin şiddetini ölçen araca denir.

  

Depremden önce yapılması gerekenler:

*Deprem çantası hazırlanmalı.

*Buzdolabı,televizyon,dolap vb. mobilya ve beyaz eşyaların duvara sabitlenmesi gerekir.

*Depreme dayanıklı binalarda oturulması gerekir.

Deprem anında yapılması gerekenler:

*Okulda ise masaların yanına çömelmek

*Evde ise banyoda çamaşır makinesinin yanında çömelmelidir.

*Eğer binayı 15 saniyede boşalta biliyorsak tahliye edilmeli yoksa güvenilir bir yere gidilmeli.

*Bina ve okul tahliye olunur iken izdihamdan kaçınılmalıdır.

*Asansörler kullanılmamalıdır.

Deprem sonrası yapılması gerekenler.

*Okulda isek tüm öğrencilerin tahliye yapıldığını yada aile bireylerinin binayı boşaltığı tespit edilmelidir.

*Daha önceden belirlenen güvenli bölgeye gidilmeli.

*Yetkililer açıklama yapıyor ise dikatlice dinlenilmelidir.

Hava Olayları

*Yeryüzündeki sıcaklık değişimleri alçak ve yüksek basınç alanlarını oluşturur.Bu olaylarda hava olaylarının gerçekleşmesine neden olur.

   Gündüzleri toprak suya göre daha çabuk ısınır ve gündüzleri toprak alçak basınç alanları oluşturur.Denizler ise soğuk olduğundan yüksek basınç alanları oluşturur.

   *** Rüzgarın hareket yönü yüksek basınç alanından alçak basınç alanlarına hareket ettiğinden Denizlerden -Karalara doğrudur.



Geceleri deniz karalardan sıcak olduğundan dolayı sıcak hava denizden(alçak basınç) karalara(yüksek basınç) doğru gerçekleşir.

  *** Rüzgarın hareket yönü yüksek basınç alanından alçak basınç alanlarına hareket ettiğinden Karalardan Denizlere doğrudur.

Yağmur: Havadaki su buharı taneciklerini birleşerek ağırlaşır ve yer yüzüne su damlacıkları olarak gelmesine denir.

Dolu:Yağmur yağışı sırasında havanın birden soğuması sonucu su damlacıklarının donması sonucu oluşan buz parçacıklarına dolu denir.

Sis: Havadaki su buharının yeryüzüne inmesi sonucu oluşur.

Çiy: Havadaki su buharını yeryüzüne yakın yerlerde yoğuşması sonucu doğada görülen ıslaklığa denir.

Kırağılaşma : Havadaki su buharının yeryüzüne yakın yerlerde birden buz kristalleri oluşturmasına denir.

Kar: Gök yüzündeki su damlacıklarının ısı kaybederek buz kristalleri oluşturmasına denir.

Rüzgar: yüksek basınç alanından alçak basınç alanına geçen hava akımına rüzgar denir.

mevsimlerin oluşumu

      Dünyanın güneş etrafında dolanmasın sırasında dünyanın eğiminden kaynaklanan sıcaklık değişimleri sonucu mevsimler oluşur.

MEVSİMLERİN OLUŞUMU

Yıl içerisinde ilkbahar, yaz, sonbahar ve kış olmak üzere dört mevsim yaşanmaktadır. Dünya kendi ekseni etrafında ve Güneş etrafında olmak üzere iki şekilde hareket etmektedir. Dünya’nın Güneş etrafındaki dolanım süresi 365 gün 6 saattir.Dünya’nın dönme ekseni 23^o 27' lık (23 derece, 27 dakika)bir açı ile eğik durmaktadır.

Güneş ışınları, Kuzey Yarım Küre’ye dik olarak geldiği anlarda, Güney Yarım Küre’ye eğik bir şekilde gelmektedir. Güneş ışınlarının dik geldiği anlarda yaz mevsimi yaşanırken eğik geldiği anlarda kış mevsimi yaşanmaktadır. Dünya, Güneş etrafında dolandığı için bir süre sonra Güneş ışınları bu defa Kuzey Yarım Küre’ye eğik, Güney Yarım Küre’ye dik gelmektedir. Böylelikle Kuzey Yarım Küre kışı yaşarken Güney Yarım Küre ise yaz mevsimini yaşamaktadır. Bu iki durumun arasındaki zamanlarda da ilkbahar ve sonbahar mevsimleri yaşanmaktadır.

Dünya'nın Kuzey Yarım Küre ve Güney Yarım Küre'lerinde ki aydınlanma şiddetinin farklı olmasının sebebi, Dünya'nın dönme ekseninin eğik olmasıdır.

İKLİM

Güney Amerika’nın yağmur ormanlarında yılın her mevsiminde bol yağış görülmektedir. Burada, yılın her mevsiminde Güneş ışınları dik ya da dike yakın açılardan geldiği için hava sıcaklığı yüksektir. Yıllık ortalama hava sıcaklığı 20 °C’un üzerindedir. Havanın sıcak olması buharlaşma ve sürekli alçak basınç etkisini meydana getirir. Bunun sonucu olarak bol yağış görülür. Bir yerde uzun bir süre boyunca gözlemlenen sıcaklık, nem, hava basıncı, rüzgâr, yağış, yağış şekli gibi meteorolojik olayların ortalamasına iklim denir.

1.İklim Ve Hava Olayları Arasındaki Fark

Hava durumu, belirli bir yerde ve kısa bir süre içinde etkin olan atmosfer koşullarıdır. İklim ise geniş bölgelerde ve çok uzun zaman için aynı kalan ortalama hava şartlarıdır. İklim, bir bölgenin hava olayları bakımından karakterini tayin eder. Ancak bu genel karakterleri belirtirken önemli günlük hava tiplerini de göz ardı etmemek gerekir. Örneğin Ankara’da bir yaz gününde sabah hava açık ve sakin olduğu hâlde, öğle saatlerinde sıkıcı bir sıcak ortalığı basar, hava bulutlanır. Öğleden sonra gök gürültülü fırtınalı bir yağış görülür. Genellikle dolu yağar. Fakat bu hava tipi yaz boyunca hâkim olan tip değildir. Ankara’da yazlar genel olarak açık, az bulutlu, sıcak ve kuzeyden hafif rüzgârlı geçer. Bu iklim karakterini belirtmek için “Ankara yazın sıcak ve kuraktır.” denilir.

İklimlerin özelliklerini inceleyen bilim dalına klimatoloji (iklim bilimi), bu alanda çalışan bilim insanlarına da klimatolog (iklim bilimci) denir. İklim ve hava olayları arasındaki farkları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.

2.Küresel İklim Değişikliği

Resimde görülen durum İstanbul Boğazı’nda 1954 yılında ortaya çıkan bir manzaradır. İnsanlar kuzeyden gelen buzul parçalarının etkisi ile Asya kıtasından Avrupa kıtasına deniz üzerinden yürüyerek geçebilmişlerdir. Günümüze geldiğimizde ise İstanbul’da boğazın donmasından öte, kar yağışı sık görülen bir hava olayı değildir. Hava sıcaklıklarındaki bu artış sadece ülkemize has bir durum değildir. 1998 yılı hem küresel ortalama hem de kuzey ve güney yarım kürelerin ortalamaları açısından, 1860 yılından beri yaşanan en sıcak yıl olmuştur. Peki, geçmişten günümüze ne değişti? Hava sıcaklıklarının artmasının nedenleri nedir? Hava sıcaklıklarındaki bu artışın ne gibi sonuçları vardır? İklimlerin yapısında meydana gelen küresel çaptaki değişimlere küresel iklim değişikliği denir.

Atmosferde birikerek Güneş ışınlarının tekrar uzaya yansımasını engelleyen atık gazlara sera gazları

denir. Bu olaya sera etkisi denir. Sera etkisi, küresel ısınmaya neden olur.

Bilim insanları tarafından tartışılan en önemli öngörüler arasında küresel iklim değişikliğinin nedeni olarak küresel ısınma gösterilmektedir. Fosil yakıt kullanımının artması, ormanlık alanların azalması ve sanayi tesislerinin atmosfere saldığı sera gazları atmosferde var olan doğal sera etkisini kuvvetlendirmektedir. Bunun sonucunda Dünya’nın yüzey sıcaklığı artmakta ve küresel ısınmagerçekleşmektedir. Küresel ısınma 19. yüzyılın sonlarında başlayıp 1980’li yıllardan sonra daha da belirgin hâle gelmiştir. Her yıl bir önceki yıla göre daha sıcak olmaktadır.

Sera gazlarının etkilerini dikkate alan en duyarlı iklim modelleri, küresel ortalama yüzey sıcaklıklarında 2100 yılına kadar 1-3.5 °C arasında bir artış, buna bağlı olarak kutuplardaki buzullarda erime ve deniz seviyesinde de 15-95 cm arasında bir yükselme olacağını öngörmektedir.

Ayrıca dünyanın her yerinde henüz tam anlamıyla yaşanmamış olsa da ekonomik, ekolojik ve sosyal yaşamda birtakım zincirleme etkilere neden olacak olması, küresel iklim değişikliğine karşı gerekli önlemlerin alınmasında, tüm ülkelerin, uluslararası iş birliğine gerekli duyarlılığı göstermesini gerekmektedir.

mevsimlerin oluşumu

mevsimlerin oluşumu

      Dünyanın güneş etrafında dolanmasın sırasında dünyanın eğiminden kaynaklanan sıcaklık değişimleri sonucu mevsimler oluşur.

MEVSİMLERİN OLUŞUMU

Yıl içerisinde ilkbahar, yaz, sonbahar ve kış olmak üzere dört mevsim yaşanmaktadır. Dünya kendi ekseni etrafında ve Güneş etrafında olmak üzere iki şekilde hareket etmektedir. Dünya’nın Güneş etrafındaki dolanım süresi 365 gün 6 saattir.Dünya’nın dönme ekseni 23^o 27' lık (23 derece, 27 dakika)bir açı ile eğik durmaktadır.

Güneş ışınları, Kuzey Yarım Küre’ye dik olarak geldiği anlarda, Güney Yarım Küre’ye eğik bir şekilde gelmektedir. Güneş ışınlarının dik geldiği anlarda yaz mevsimi yaşanırken eğik geldiği anlarda kış mevsimi yaşanmaktadır. Dünya, Güneş etrafında dolandığı için bir süre sonra Güneş ışınları bu defa Kuzey Yarım Küre’ye eğik, Güney Yarım Küre’ye dik gelmektedir. Böylelikle Kuzey Yarım Küre kışı yaşarken Güney Yarım Küre ise yaz mevsimini yaşamaktadır. Bu iki durumun arasındaki zamanlarda da ilkbahar ve sonbahar mevsimleri yaşanmaktadır.

Dünya'nın Kuzey Yarım Küre ve Güney Yarım Küre'lerinde ki aydınlanma şiddetinin farklı olmasının sebebi, Dünya'nın dönme ekseninin eğik olmasıdır.

İKLİM

Güney Amerika’nın yağmur ormanlarında yılın her mevsiminde bol yağış görülmektedir. Burada, yılın her mevsiminde Güneş ışınları dik ya da dike yakın açılardan geldiği için hava sıcaklığı yüksektir. Yıllık ortalama hava sıcaklığı 20 °C’un üzerindedir. Havanın sıcak olması buharlaşma ve sürekli alçak basınç etkisini meydana getirir. Bunun sonucu olarak bol yağış görülür. Bir yerde uzun bir süre boyunca gözlemlenen sıcaklık, nem, hava basıncı, rüzgâr, yağış, yağış şekli gibi meteorolojik olayların ortalamasına iklim denir.

1.İklim Ve Hava Olayları Arasındaki Fark

Hava durumu, belirli bir yerde ve kısa bir süre içinde etkin olan atmosfer koşullarıdır. İklim ise geniş bölgelerde ve çok uzun zaman için aynı kalan ortalama hava şartlarıdır. İklim, bir bölgenin hava olayları bakımından karakterini tayin eder. Ancak bu genel karakterleri belirtirken önemli günlük hava tiplerini de göz ardı etmemek gerekir. Örneğin Ankara’da bir yaz gününde sabah hava açık ve sakin olduğu hâlde, öğle saatlerinde sıkıcı bir sıcak ortalığı basar, hava bulutlanır. Öğleden sonra gök gürültülü fırtınalı bir yağış görülür. Genellikle dolu yağar. Fakat bu hava tipi yaz boyunca hâkim olan tip değildir. Ankara’da yazlar genel olarak açık, az bulutlu, sıcak ve kuzeyden hafif rüzgârlı geçer. Bu iklim karakterini belirtmek için “Ankara yazın sıcak ve kuraktır.” denilir.

İklimlerin özelliklerini inceleyen bilim dalına klimatoloji (iklim bilimi), bu alanda çalışan bilim insanlarına da klimatolog (iklim bilimci) denir. İklim ve hava olayları arasındaki farkları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.

2.Küresel İklim Değişikliği

Resimde görülen durum İstanbul Boğazı’nda 1954 yılında ortaya çıkan bir manzaradır. İnsanlar kuzeyden gelen buzul parçalarının etkisi ile Asya kıtasından Avrupa kıtasına deniz üzerinden yürüyerek geçebilmişlerdir. Günümüze geldiğimizde ise İstanbul’da boğazın donmasından öte, kar yağışı sık görülen bir hava olayı değildir. Hava sıcaklıklarındaki bu artış sadece ülkemize has bir durum değildir. 1998 yılı hem küresel ortalama hem de kuzey ve güney yarım kürelerin ortalamaları açısından, 1860 yılından beri yaşanan en sıcak yıl olmuştur. Peki, geçmişten günümüze ne değişti? Hava sıcaklıklarının artmasının nedenleri nedir? Hava sıcaklıklarındaki bu artışın ne gibi sonuçları vardır? İklimlerin yapısında meydana gelen küresel çaptaki değişimlere küresel iklim değişikliği denir.

Atmosferde birikerek Güneş ışınlarının tekrar uzaya yansımasını engelleyen atık gazlara sera gazları

denir. Bu olaya sera etkisi denir. Sera etkisi, küresel ısınmaya neden olur.

Bilim insanları tarafından tartışılan en önemli öngörüler arasında küresel iklim değişikliğinin nedeni olarak küresel ısınma gösterilmektedir. Fosil yakıt kullanımının artması, ormanlık alanların azalması ve sanayi tesislerinin atmosfere saldığı sera gazları atmosferde var olan doğal sera etkisini kuvvetlendirmektedir. Bunun sonucunda Dünya’nın yüzey sıcaklığı artmakta ve küresel ısınmagerçekleşmektedir. Küresel ısınma 19. yüzyılın sonlarında başlayıp 1980’li yıllardan sonra daha da belirgin hâle gelmiştir. Her yıl bir önceki yıla göre daha sıcak olmaktadır.

Sera gazlarının etkilerini dikkate alan en duyarlı iklim modelleri, küresel ortalama yüzey sıcaklıklarında 2100 yılına kadar 1-3.5 °C arasında bir artış, buna bağlı olarak kutuplardaki buzullarda erime ve deniz seviyesinde de 15-95 cm arasında bir yükselme olacağını öngörmektedir.

Ayrıca dünyanın her yerinde henüz tam anlamıyla yaşanmamış olsa da ekonomik, ekolojik ve sosyal yaşamda birtakım zincirleme etkilere neden olacak olması, küresel iklim değişikliğine karşı gerekli önlemlerin alınmasında, tüm ülkelerin, uluslararası iş birliğine gerekli duyarlılığı göstermesini gerektirmektedir.

https://fen-hocasi.blogspot.com.tr/2017/04/mevsimlerin-olusumu-iklim.html

adresinden alınrıdır

HAVA OLAYLARI

Hava Olayları

*Yeryüzündeki sıcaklık değişimleri alçak ve yüksek basınç alanlarını oluşturur.Bu olaylarda hava olaylarının gerçekleşmesine neden olur.

   Gündüzleri toprak suya göre daha çabuk ısınır ve gündüzleri toprak alçak basınç alanları oluşturur.Denizler ise soğuk olduğundan yüksek basınç alanları oluşturur.

   *** Rüzgarın hareket yönü yüksek basınç alanından alçak basınç alanlarına hareket ettiğinden Denizlerden -Karalara doğrudur.



Geceleri deniz karalardan sıcak olduğundan dolayı sıcak hava denizden(alçak basınç) karalara(yüksek basınç) doğru gerçekleşir.

  *** Rüzgarın hareket yönü yüksek basınç alanından alçak basınç alanlarına hareket ettiğinden Karalardan Denizlere doğrudur.

Yağmur: Havadaki su buharı taneciklerini birleşerek ağırlaşır ve yer yüzüne su damlacıkları olarak gelmesine denir.

Dolu:Yağmur yağışı sırasında havanın birden soğuması sonucu su damlacıklarının donması sonucu oluşan buz parçacıklarına dolu denir.

Sis: Havadaki su buharının yeryüzüne inmesi sonucu oluşur.

Çiy: Havadaki su buharını yeryüzüne yakın yerlerde yoğuşması sonucu doğada görülen ıslaklığa denir.

Kırağılaşma : Havadaki su buharının yeryüzüne yakın yerlerde birden buz kristalleri oluşturmasına denir.

Kar: Gök yüzündeki su damlacıklarının ısı kaybederek buz kristalleri oluşturmasına denir.

Rüzgar: yüksek basınç alanından alçak basınç alanına geçen hava akımına rüzgar denir.

deprem nedir

Deprem: yer altındaki fay hatlarının  kırılması veya levhaların hareketi  sonucu yeryüzünde hissedilen sarsıntılara deprem denir

.

Fay: Yer kabuğunda yer alan kırıklara fay denir.

Fay Hattı: Fayların başlangıç ve bitiş noktaları arsındaki mesafeye fay hattı denir.

Deprem merkezi:Deprem yer altında gerçekleştiği merkeze denir.

Depremin Büyüklüğü: Deprem sırasında açığa çıkan enerjiye denir.

Depremin Şiddeti: Deprem sonucu bina ve çevreye verdiği hasara denir.

Öncü deprem: depremden önce meydana gelen sarsıntılardır.

Artçı deprem: depremden sonra meydana gelen sarsıntılara denir.    
3,2-2,8-4,2-6,5-3,9-3,0    

*6,5 önce ki sarsıntılar öncü(3,2-2,8-4,2)

*6,5 sonra meydana (3,9-3,0) artçı deprem olarak nitelendirilir.

Sismolog: Deprem olayları ile ilgili araştırma yapan kişilere sismolog yada deprem bilimci denir.

Sismograf: Depremin şiddetini ölçen araca denir.

  

Depremden önce yapılması gerekenler:

*Deprem çantası hazırlanmalı.

*Buzdolabı,televizyon,dolap vb. mobilya ve beyaz eşyaların duvara sabitlenmesi gerekir.

*Depreme dayanıklı binalarda oturulması gerekir.

Deprem anında yapılması gerekenler:

*Okulda ise masaların yanına çömelmek

*Evde ise banyoda çamaşır makinesinin yanında çömelmelidir.

*Eğer binayı 15 saniyede boşalta biliyorsak tahliye edilmeli yoksa güvenilir bir yere gidilmeli.

*Bina ve okul tahliye olunur iken izdihamdan kaçınılmalıdır.

*Asansörler kullanılmamalıdır.

Deprem sonrası yapılması gerekenler.

*Okulda isek tüm öğrencilerin tahliye yapıldığını yada aile bireylerinin binayı boşaltığı tespit edilmelidir.

*Daha önceden belirlenen güvenli bölgeye gidilmeli.

*Yetkililer açıklama yapıyor ise dikatlice dinlenilmelidir.