ATOM MODELLERİ VE TARİHSEL SERÜVENİ

ATOM MODELLERİ VE TARİHSEL SERÜVENİ

 democritus atom teorisi:  Maddeye bölünemez anlamında atom adını vermiştir

    dalton atom modeli: Atoma ilk bilimsel yaklaşımda bulunmuş.İçi dolu berk küreye benzetmiştir.

 stoney atom modeli: Atomdaki negatif yüklere elektron adını vermiştir.

     thomson atom modeli:Atomun bölünemez fikrini ortadan kaldırmıştır.Atomu üzümlü keke benzetmiştir.

 rutherford atom modeli :Atomdaki pozitif yüklere proton adını vermiş ve atomu güneş modeline benzetmiştir.protonların bulunduğu yere çekirdek ismi verilmiştir.

  bohr atom modeli: Elektronların gelişi güzel dolanmadığını ve belli bir katman çevresinde dolandığını söylemiştir.

  modern atom modeli:  Günümüzde geçerliliğini koruyan atom görüşüdür. Bu Teori’ye göre, elektronlar çok hızlı hareket ettikleri için katmanların yerine, elektronların bulunma ihtimalinin yüksek olduğu elektron bulutlarında yer aldığı savunulmuştur.

 james chadwick atom modeli: Protonların çekirdekte yalnız olmadığını,

burada yüksüz taneciklerin de (nötron) bulunduğunu keşfetmiştir

kimyasal tepkimeler

Kimyasal Tepkimeler

      Bir maddenin başka bir madde ile etkileşime girerek kendi özellikleri kaybederek yeni bir madde oluşturmasına kimyasal tepkime denir.

Bir tepkimenin kimyasal tepki olup olmadığını

• Renk değiştiriyor ise

• Koku oluşturuyor ise

• Gaz açığa çıkarıyor ise

• Tortu(çökelek) oluşturuyor ise

Tepkime Çeşitleri:

1. Asit baz tepkimesi(nötrleşme)
2. Yanma tepkimesi

1.Asit baz tepkimesi:

Bir asit ve bir bazın bir araya gelerek tepkime sonucu tuz ve su oluşturmasına nötralleşme tepkimesi denir.

-Tepkime sonucu oluşan tuz ve suyun pH değeri 7 dir.






CH3COOH + NaOH –> CH3COONa + H2O



HNO3 + NH4OH —> NH4NO3 + H2O



H2SO4 + 2KOH —> K2SO4 + 2H2O




HNO3 + KOH —> KNO3 + H2O




HCI + NaOH —> NaCl + H2O

2. Yanma tepkimesi:

Maddelerin oksijenle bir araya gelmesi sonucu oluşan tepkimelere yanma tepkimesi denir.

- Yanma tepkimelerin de O2 daima  —> sol tarafında  yani tepkimeye girenler tarafında bulunur.

İki çeşit yanma vardır.

Yanma tepkimesinde ısı açığa çıkar.

Yanma kimyasal bir olaydır. Maddenin yapısı değişir.

Yanma tepkimelerinde genellikle karbondioksit ve su oluşur. Su veya karbondioksit oluşmayan yanma tepkimeleri de vardır.

Yanma tepkimesine giren maddenin arasındaki bağlar kopar ve yeni bağlar oluşur.

Yanma, oksitlenme olarak da bilinir.

a. hızlı (alevli ) yanma: 

Hızlı yanmada tepkime sonunda ışık (ateş) açığa çıkaran tepkime türüdür.

Isı açığa çıkar

-kağıdın yanması

-kömürün yanması

- mumun yanması

-odunun yanmasını örnek olarak verebiliriz

C + O2 → CO2 + ısı (Karbon oksijenle yanması)

2H2 + O2 → 2H2O + ısı (Hidrojen oksijenle yanması)

CH4 + 2 O2 → CO2 + 2 H2O + ısı (Metan oksijenle yanması)

C2H6 + 7/2 O2 → 2CO2 + 3 H2O + ısı (Etan oksijenle yanması)

C2H5OH + 3 O2 → 2 CO2 + 3 H2O + ısı (Etil alkol oksijenle yanması)

C3H8 + 5 O2 → 3 CO2 + 4 H2O + ısı (Protan oksijenle yanması)

b. yavaş(alevsiz)  yanma:

Tepkime sonunda ışık açığa çıkarmayan tepkimelere yavaş yanma denir.

Yavaş yanmada ısı açığa çıkar ama uzun süreli gerçekleştiğinden hissedilmez.

- demirin paslanması

- ayvanın ve elmanın kararması

-solunum olayı

-gümüşün kararması yavaş yanmaya örnektir.

2 Fe + 3/2 O2 → Fe2O3 + ısı ( Demirin paslanması)

C6H12O6 + 6 O2 → 6 CO2 + 6 H2O + ısı (Solunum olayı)

kimyasal tepkimelerde kütlenin korunumu

    Bir kimyasal tepkime de girenler kısmında kullanılan madde miktarı daima ürünler kısmındaki oluşan madde miktarına eşittir.

odun +O2  --->kül + duman 

      Yukarıdaki yanma tepkimesinde tepkimede kullanılan odun ve O2 gazının toplamı ürünler kısmında oluşan kül ve oluşan duman miktarına eşittir.

Bir kimyasal tepkime de;

1. kütle korunur.

2.Atom cinsi korunur.

3.proton sayısı değişmez.

4.elektron sayısı değişmez.

5.yeni madde oluşur.

6. molekül sayısı değişebilir.

Soru:Nemli ortama bırakılan 14 gr gümüş kolye karardıktan sonra 16gr olarak ölçülmüştür. Tepkimede kullanılan O2 miktarı kaç gr dır?(gümüşün yanması yavaş yanmaya örnektir.)

Çözüm:

gümüş +O2 ----> kararmış gümüş 

tepkimede kullanılan madde miktarı (gümüş +O2)  oluşan madde miktarına eşittir(kararmış gümüş)

gümüş +O2 = kararmış gümüş 

14 +O2 =16 ise 

O2 miktarı 2 gr dır

Soru:

 yukarıda verilen kütle zaman grafiğine bakılarak kimyasal tepkime denklemini yazınız?

Tepkimeye girenler maddelerin kütlesinde azalma olacağından dolayı grafikte aşağı yönlü olarak gösterilirler.

tepkime de oluşan madde miktarı artış göstereceğinden dolayı yukarı yönlü çizilirler.

tepkimenin denklemi:

    Y  +  Z  --->  X  olarak yazılır.

****Tepkime de kullanılan Y ve Z miktarı oluşan X miktarına daima eşittir.

ELEMENTLERİN SINIFLANDIRILMASI

ELEMENTLERİN SINIFLANDIRILMASI

Elementler periyodik tabloda metal,yarı metal,ametal ve soygaz olarak sınıflandırılırlar.yarı metaller lisede işleneceğinden dolayı burada bahsedilmeyecektir.

Metaller ve Özellikleri

* Parlak görünümlüler.

*Oda sıcaklığında civa hariç hepsi katı haldedirler.

*Şekil verilebilirler (tel ve levha haline getirilibilinirler)

*Periyodik tablonun sol tarafında yer alırlar.

*Elektriği ve ısıyı iyi iletirler.

*Atomik yapıdırlar.

*Kendi aralarında bileşik oluşturmazlar alaşım oluştururlar.

*Metaller ametaller ile iyonik bağ oluşturur iken katyon halini alırlar.

*periyodik tabloda 1A-2A-3A grubunda yer alırlar

Ametaller ve Özellikleri

*Mat görünümlüdürler.

*Oda sıcaklığında katı,sıvı ve gaz halin de buluna bilirler.

*Kırılgandırlar; tel ve levha haline getirilemezler.

*Periyodik tablonun sağ tarafında yer alırlar.

*Elektrik ve ısıyı iyi iletemezler.

*Doğada molekül yapıda bulunurlar

*Kendi aralarında kovalent bağ,metaller ile iyonik bağ oluştururlar.

*Bağ oluşturacakları zaman elektron alarak anyon halini alırlar.

*Periyodik tabloda 5A-6A ve 7A grubunda yer alırlar.

Yarı Metaller

Bilinen elementlerin 8 tanesi yarı metaldir. Yarı metallerin bazı özellikleri metallere bazı özellikleri de ametallere benzer. Bor, silisyum, antimon, germanyum gibi elementler yarı metallere örnektir. Yarı metallerin genel özellikleri aşağıdaki gibidir:

Metaller ile ametallerin birleştiği yerde bulunurlar

Oda koşullarında katı halde bulunurlar.

Parlak veya mat olabilirler.

Elektrik ve ısı iletkenlikleri metallerden kötü, ametallerden iyidir.

Tel, levha ve toz hâline gelebilir.(Haddelenebilirler-işlenebilirler.)

Sıcaklık yükseldiğinde elektrik iletkenlikleri artar.

Soygazlar ve Özellikleri

*Doğada gaz halinde bulunurlar.

*Periyodik tablonun 8A grubunda yer alırlar.

*Kararlı yapıda olduklarından hiç bir elementle bileşik oluşturmazlar.

*Elektron alıp vermezler.

*Helyum hariç son katmanlarında 8 e bulundururlar.

*Helyum (He)Neon (Ne)Argon (Ar)Kripton (Kr)Ksenon (Xe)Radon (Rn) bilinen soygazlardır

Elektrik Tellerine Konan Kuşları Neden Elektrik Çarpmaz?

Elektrik Tellerine Konan Kuşları Neden Elektrik Çarpmaz?


Elektrik telleriyle taşınan yüksek akım hem insanlar hem de hayvanlar için hayli tehlikelidir. Teldeki akımın tamamının ya da bir kısmının canlının vücudundan geçmesi yani elektrik çarpması ölüme kadar varan sonuçlara neden olabilir. Peki, elektrik tellerine konan kuşlar bu durumdan neden zarar görmüyor?

Elektrik akımı elektronların hareketiyle oluşur. Tıpkı suyun yüksek bir yerden aşağı doğru akması gibi elektrik akımı da yüksek elektrik potansiyelli bir noktadan düşük elektrik potansiyelli bir noktaya doğru akar. Dolayısıyla kuşların vücutlarından elektrik akımı geçmesi, ancak kuşların aralarında potansiyel farkı olan iki noktaya aynı anda temas etmesiyle mümkündür. Tek bir telin üzerine konan kuşların temas ettiği noktalar arasındaysa bir potansiyel farkı yoktur. Dolayısıyla vücutlarından bir elektrik akımı geçmez ve bu durumdan zarar görmezler. Ancak bir kuş aralarında potansiyel farkı olan iki ayrı elektrik teline aynı anda temas ederse bir telden diğerine doğru elektrik akmaya başlar ve üzerinden geçen elektrik akımı nedeniyle kuş çarpılır. Elektrik tellerinin aralarında mesafe olacak şekilde kurulmasının nedeni böyle çarpılmaları önlemektir. Benzer şekilde, eğer bir kuş hem elektrik teline hem de toprağa aynı anda dokunursa tel ile toprak arasında potansiyel farkı olduğu için kuş yine elektrik akımına maruz kalarak çarpılır

ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ

ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ

Enerji dönüşümü: cismin sahip olduğu enerji türünün değişmesine enerji dönüşümü denir.Cismin sahip olduğu enerji türü değişse bile toplam enerjisi değişmez bu olaya enerji korunumu denir. 

Potansiyel enerjinin - Kinetik enerjiye dönüşümü:

    Barajda biriktirilen suyun yüksekten aşağıya doğru gönderildiğinde potansiyel enerjisi azalırken suyun sürati artığından kinetik enerjisi artar. Potansiyel enerjinin - Kinetik enerjiye dönüşümü görülür.

Yukarıdan aşağıya doğru atılan atılan topun yüksekliği azalacağından sahip olduğu potansiyel enerji azalır top aşağı yaklaştığında sürati artacağında kinetik enerjisi artar.Potansiyel enerjinin - Kinetik enerjiye dönüşümü görülür.

Not: Yukarıdan aşağıya gönderilen cisimlerin yere olan yakınlığı azaldığından potansiyel enerjisi azalır.Sürati artacağından dolayı kinetik enerjisi artar.

,

kaydıraktan kayan çocuk

kayak yapan kayakçı

dağdan aşağıya inen çığ

 Potansiyel enerjinin - Kinetik enerjiye dönüşümü görülür.

kinetik enerjinin-potansiyel enerjiye dönüşümü:

Aşağıdan yukarı doğru atılan kep yukarı doğru ilerledikçe sürati azalır ve Yüksekliği artığından dolayı potansiyel enerjisi artar. kinetik enerjinin-potansiyel enerjiye dönüşümü görülür.

Havaya atılan top yükseldikçe sürati azalır ve hareket enerjisi azalır ve yükseldikçe potansiyel enerjisi artar. kinetik enerjinin-potansiyel enerjiye dönüşümü görülür.

Not: aşağıya yukarıdan gönderilen cisimlerin yere olan mesafesi artığından potansiyel enerjisi artar.Sürati artacağından dolayı kinetik enerjisi azalır.

                      

             

Açıklamalı soru:

    Bir ipin ucuna asılan bilyenin sabit bir noktada sallanması sonucu izlediği yol şekildeki gibidir.Çekim potansiyel enerjisi ve kinetik enerjileri hakkında yorum yapınız.

Bilye 1 Yönünü izlerse: Cismin sürati azalacağından kinetik enerjisi azalır.yüksekliği artığından dolayı çekim potansiyel enerjisi artar. Kinetik enerji çekim potansiyel enerjisine dönüşür.

Bilye 2 Yönünü izlerse: bilyenin  yüksekliği azaldığı için çekim potansiyel enerjisi azalır.bilyenin sürati artığından  kinetik enerjisi artar.

Bilye 3 Yönünü izlerse: bilyenin  yüksekliği azaldığı için çekim potansiyel enerjisi azalır.bilyenin sürati artığından  kinetik enerjisi artar.

Bilye 4 Yönünü izlerse: Cismin sürati azalacağından kinetik enerjisi azalır.yüksekliği artığından dolayı çekim potansiyel enerjisi artar. Kinetik enerji çekim potansiyel enerjisine dönüşür.

Not:

 K ve M noktalarında çekim potansiyel enerjisi en fazla kinetik enerji en azdır.

L noktasında  kinetik enerji max.çekim potansiyel enerjisi minimumdur.

Sürtünme Kuvvetinin Kinetik Enerjiye Etkisi

  Sürtünme kuvvetinin daha önceki yıllarda cismin hareket yönüne ters yönde hareket ettiğini öğrenmiştik.

  ***Okul bahçesinde hareket ettirdiğimiz futbol topunun bir süre sonra durmasının nedeni sürtünme kuvvetinin topun hareket yönüne ters yönde olmasıdır.

---Bu örnekten anlaşılacağı gibi topun kinetik enerjisi(hareket) sürtünme kuvvetiyle ısı enerjisine dönüşür.

***Deniz motoru kapatıldığında bir süre sonra durmasının nedeni su direnci(sürtünme kuvveti) deniz motorunun kinetik enerjisini ısı enerjisine dönüştürür.

***Yamaç paraşütüyle atlayan bir kişinin yavaş bir şekilde aşağı inmesini sağlayan hava direncidir.

---hava direnci paraşütcünün hareket yönüne zıt yönde etki ederek hareketini yavaşladır.kinetik enerjisi sürtünme kuvvetiyle ısı enerjisine dönüşür.

Not: Sürtünme kuvveti cisimlerin hareketini yavaşlatıcı yönde hareket ederler.

POTANSİYEL ENERJİ

POTANSİYEL ENERJİ

   Hareket hâlinde olmasa da cisimlerin bazı konumlarından ve esnekliklerinden dolayı sahip olduğu enerjiye potansiyel enerji denir.

   Potansiyel enerji çekim potansiyel enerjisi ve esneklik potansiyel enerjisi olmak üzere iki kısımda incelenir. 

   Belirli bir yükseklikte olan cisimlerin çekim potansiyel enerjisi vardır.

 Esnek maddelerin esnekliğinden dolayı sahip olduğu esneklik potansiyel enerjisi vardır.

Çekim Potansiyel Enerjisi:

    Bir cismi belirli bir yüksekliğe çıkardığımızda, yer çekimi kuvvetini yenerek iş yapmış oluruz. Bu durumda cisim, çekim potansiyel enerjisi kazanır.

Çekim potansiyel enerjisi Cismin yerden yüksekliğine ve kütlesine bağlıdır.

Cismin yerden yüksekliği: Aynı kütleye sahip iki cisimden yerden yüksekliği fazla olanın sahip olduğu çekim potansiyel enerjisi daha çoktur.

*Cismin yüksekliği artıkça çekim potansiyel enerjisi artar.yüksekliği azaldıkça çekim potansiyel enerjisi azlır.

Aynı kütleye sahip iki cisimden yüksekliği çok(5 metre) olanın sahip olduğu çekim potansiyel enerjisi yüksekliği az(3 metre) olandan fazladır.

**yükseklik ile çekim potansiyel enerjisi doğru orantılıdır.

Cismin sahip olduğu kütle:

* aynı yüksekliğe sahip iki cisimden kütlesi çok olanın çekim potansiyel enerjisi kütlesi az olandan daha çoktur.

Aynı yükseklikten bırakılan iki cisimden kütlesi çok olanın çekim potansiyel enerjisi kütlesi az olandan fazladır. 

KİNETİK ENERJİ

ENERJİ

İş yapabilme yeteneğine enerji denir.2 çeşit enerji vardır.

Kinetik Enerji:  

Cisimlerin hareketlerinden dolayı sahip olduğu enerjiye kinetik enerji (hareket enerjisi) denir. Kinetik enerjinin büyüklüğü cismin hızına ve kütlesine bağlıdır.

*Bir cismin hareketinin olması kinetik enerjisinin olması için yeterlidir.

kütlenin etkisi;

*Cismin kütlesi arttıkça kinetik enerji artar.kütlesi azaldıkça kinetik enerji azalır.Kütle ve kinetik enerji doğru orantılıdır.

 Hızları eşit olan arabalardan kütlesi 6500 kg olan arabanın sahip olduğu kinetik enerji kütlesi 2400 kg olandan fazladır.

Süratin etkisi;

*Cismin sürati artıkça kinetik enerji artar. Sürati azaldıkça kinetik enerji azalır.Kinetik enerji ve sürat doğru orantılıdır.

Kütleleri eşit iki cisimden 5 V süratine sahip olan cismin kinetik enerjisi sürati 2V olandan daha fazladır. 

Duvarda asılı tablonun,duran arabanın,sırada oturan çocuğun ,masa üzerinde duran çiçeğin hareketi olmadığından kinetik enerjileri yoktur.

koşan çocuğun,süratli arabanın,yuvarlanan topun ve uçan uçağın kinetik enerjisi vardır.

PERİYODİK SİSTEM

PERİYODİK SİSTEM

Periyodik tablonun tarihçesi

Döbereiner: Elementleri benzer özelliklerine göre 3'lü gruplara ayırmıştır.

Alexander:Elementleri bir silindir etrafına yatay dikey olarak sarmal olarak gruplandırmıştır.

Newlands:Elementleri 8'erli gruplara ayırmış ve sürekli tekrar ettiğini görmüştür bunu da müzikteki oktav kuralına benzetmiştir.

Mayer ve Mendelyev: Mayer elementleri benzer özelliklerine göre Mendelyev ise atom ağırlıklarına göre gruplandırarak benzer bir periyodik tablo oluşturmuşlardır

Mosely:Elementleri atom numarası(proton sayısına) göre gruplandırarak günümüz periyodik tablonun temelini oluşturmuştur.

Seaborg: Mosely oluşturduğu periyodik tablonun altına iki satır ekleyerek son halini vermiştir.

Periyodik Tablo ve Özellikleri

Elementleri atom numarasına göre gruplara ve periyotlara göre sınıflandırıldığı şemaya periyodik tablo denir.

*Elementler atom numarasına(proton sayısı) göre yerleştirilmiştir.

* Periyodik tablodaki dikey satırlara grup denir.

*Periyodik tablodaki yatay satırlara periyot denir.

*Periyodik tabloda 8 tane A grubu 10 tane B grubu olmak üzere 18 tane grup bulunur.

* 7 tane periyot bulunur.

* Bazı grupları özel isimleri bulunur.

-1A alkali metal

-2A toprak alkali metal

-7A halojenler

-8A soygaz(asal gazlar)

*Aynı gruptaki elementler benzer kimyasal özellik gösterir.

*Periyodik tabloda soldan sağa doğru gidildikçe;

-atom numarası artar.

-atom çapı azalır

-metallik özellik azalır ametalik özellik artar

-katman sayısı değişmez.(periyot sayısı aynı kalır.)

-benzer kimyasal özellik göstermezler.

-*Periyodik tabloda yukarıdan aşağıya gidildikçe;

-Atom çapı artar.

-atom numarası artar.

-ametal özellik azalır,metallik özellik artar.

-katman sayısı artar.(periyot sayısı artar)

-elementler benzer kimyasal özellik gösterir.