1.Konu Gökyüzündeki Komşumuz: Güneş
Gökyüzüne baktığımızda gündüzleri kocaman ve parlak bir ışık
görürüz. İşte o bizim en yakın yıldızımız: Güneş 🌞.
Peki, Güneş sadece ışık saçan bir top mu? Hayır! Hadi yakından
tanıyalım.
🌟 Güneş Nedir?
Güneş, Dünya’ya en yakın yıldızdır. Ama sakın “yıldız deyince gece
gördüğümüz küçücük ışıklar gibi” sanma. O yıldızlar da aslında Güneş
gibi devasa gök cisimleridir, sadece çok uzakta oldukları için küçük
görünürler.
Güneş, çok sıcak gazlardan oluşmuş dev bir ateş topudur. Çapı
yaklaşık 1 milyon 400 bin km’dir. Yani içine 1 milyon tane Dünya
sığdırabiliriz! 🌍➡️🌞 Güneşin dünyamıza olan uzaklığınında
150 milyon kilometre olduğunu unutma
🔥 Güneşin İçinde Neler Var?
Güneş, katı bir cisim değil, çoğunlukla hidrojen ve helyum gazlarından
oluşur.
Bu gazlar çekirdeğinde öyle güçlü şekilde birleşir ki, nükleer
tepkimeler olur. İşte bu tepkimeler sayesinde Güneş, ısı ve ışık üretir.
Yani dünyamızda gördüğümüz bütün ışık ve sıcaklık aslında Güneş’in
kalbinden geliyor. ❤️🔥
☀️ Güneş ve Dünya Benzer mi?
İkisi de döner. 🌍🔄🌞
İkisinin de kütlesi (ağırlığı) var.
Ama arada çok fark var: Dünya’da kara, deniz ve canlılar var. Güneş’te
ise sadece sıcak gazlar bulunuyor. Yani üzerine basmak imkânsız!
🔄 Güneş Döner mi?
Evet! Güneş de tıpkı Dünya gibi kendi ekseni etrafında döner.
Ama çok büyük olduğu için dönmesi zaman alır. Yaklaşık 27 günde bir
turunu tamamlar. Yani Güneş’in bir “günü” bizimkinden çok çok uzun!
LGSFENCEPTE.COM
LGSFENCEPTE.COM
🌑 Güneş Lekeleri Nedir?
Bazen teleskoplarla Güneş’e bakıldığında koyu renkli noktalar görülür.
Bunlara Güneş lekeleri denir.
Buralar, Güneş’in diğer bölgelerine göre biraz daha soğuk olduğu için
karanlık görünür. Ama yine de çok sıcaktır (binlerce derece!).
📏 Güneş ve Dünya’nın Boyutları
Dünya: 12.742 km çapında.
Güneş: 1.392.000 km çapında.
Yani Güneş, Dünya’dan yaklaşık 109 kat daha büyüktür. (ÇAPLARINI
ÖĞRENMENE GEREK YOK!)
Düşünsene, futbol topu Dünya olsaydı, basketbol sahası büyüklüğünde
bir top Güneş olurdu! 🏀⚽
👀 Güneş’e Bakmak Tehlikeli mi?
Kesinlikle evet! Güneş’e çıplak gözle bakmak gözlerimizi yakabilir ve görme
kaybına neden olabilir.
Bu yüzden Güneş’i incelemek için özel filtreli gözlükler veya teleskoplar
kullanılır.
🌞 Sonuç
Güneş olmasaydı, Dünya karanlık ve buz gibi olurdu. Bitkiler yaşayamaz,
biz de nefes alacak hava bulamazdık. Yani Güneş, sadece gökyüzündeki bir
komşumuz değil; hayatımızın kaynağıdır. 💛
Güneş Dünya
LGSFENCEPTE.COM
LGSFENCEPTE.COM
2. Konu Gökyüzündeki Komşularımız: Ay 🌙
Geceleri gökyüzüne baktığımızda parlayan, şekli sürekli değişen bir gök
cismi görürüz. İşte o bizim en yakın komşumuz: Ay.
Peki Ay aslında nedir? Hadi öğrenelim! 👇
🌙 Ay Nedir?
Ay, Dünya’nın uydusudur. Yani Dünya’nın etrafında döner. Güneş gibi bir
yıldız değildir. Taş ve topraktan oluşmuş, yüzeyi kraterlerle kaplı, sessiz
ve gizemli bir gök cismidir.
📏 Ay ve Dünya’nın Boyut Karşılaştırması
Dünya’nın çapı: 12.742 km
Ay’ın çapı: 3.474 km
Yani Ay, Dünya’nın yaklaşık 4’te 1’i büyüklüğünde. Eğer Dünya bir
portakal olsaydı, Ay bir ceviz kadar olurdu. 🍊➝🌰
💡 Ay Işık Kaynağı mı?
Hayır! Ay kendi ışığını üretmez. Bizim gökyüzünde parlak gördüğümüz
şey aslında Güneş ışığının Ay’dan yansımasıdır. Yani Ay bir ayna gibi
davranır.
🌍 Ay ve Dünya Benzer mi?
İkisi de yuvarlak. Ay’da da dağlar, ovalar ve çukurlar var. Ama Dünya’dan
farklı olarak Ay’da denizler, göller, bitkiler ve canlılar yok.
🌬️ Ay’ın Atmosferi Var mı?
Ay’ın atmosferi çok çok incedir. Bu yüzden:
Hava olayları (rüzgar, yağmur, kar, bulutlar) olmaz.
Su kalamaz.
Canlılar yaşayamaz.
Rüzgar olmadığı için Ay’a giden ilk astronotların ayak izleri hâlâ orada
duruyor! 👣
👉 1969 yılında Apollo 11 adlı uzay aracıyla giden Neil Armstrong, Ay’a
ayak basan ilk insandır. 🚀
LGSFENCEPTE.COM
LGSFENCEPTE.COM
🏔️ Ay’ın Yüzeyi
Dağlar,
Ovalar,
Kraterlerle doludur.
Kraterler, göktaşlarının Ay’a çarpmasıyla oluşur. Ay’ın atmosferi ince
olduğu için göktaşları yanmadan yüzeye düşer. Dünyamızda atmosfer
olduğu için düşen göktaşları atmosferde yanarak kaybolur. Bu olaya halk
arasında yıldız kayması denir ancak doğrusu meteorun atmosfere girip
yanmasıdır.
👽 Ay’da Yaşam Var mı?
Hayır. Çünkü:
Atmosferi yok denecek kadar ince,
Su yok,
Hava yok.
Yani canlıların yaşaması için gerekli şartlar bulunmuyor.
🔄 Ay’ın Hep Aynı Yüzü Neden Görülüyor?
Ay, kendi ekseni etrafındaki dönüşünü Dünya’nın etrafındaki dönüşüyle
aynı sürede yapar (27 gün 8 saat).
Bu yüzden biz her zaman Ay’ın aynı yüzünü görürüz.
🌙 Ay’ın Hareketleri
Kendi etrafında döner (27 gün 8 saat).
Dünya’nın etrafında döner (27 gün 8 saat).
Dünya ile birlikte Güneş’in etrafında döner (365 gün).
🌘 Ay’ın Evreleri
Ay’ın şekli her gece değişiyor gibi görünür. Aslında değişen şey
Ay’ın şekli değil, Güneş, Dünya ve Ay’ın konumlarıdır.
🔑 Ana evreler: Yeni Ay, İlkdördün, Dolunay, Son Dördün
🔄 Ara evreler: Hilal, Şişkin Ay
1️⃣ Yeni Ay 🌑
Ay, Dünya ile Güneş’in arasındadır. Ay’ın bize bakan yüzü
karanlık olur, göremeyiz.
2️⃣ Hilal 🌙
Ay’ın incecik bir kısmı görünür.
3️⃣ İlkdördün 🌓
Ay’ın yarısı aydınlık görünür.
4️⃣ Şişkin Ay (Büyüyen Ay) 🌔
Ay’ın yarısından fazlası görünür ama tam dolmamıştır.
5️⃣ Dolunay 🌕
Ay’ın tamamı aydınlık görünür. Güneş, Dünya’nın bir yanında;
Ay diğer yanında olur.
6️⃣ Şişkin Ay (Küçülen Ay) 🌖
Dolunaydan sonra aydınlık kısmı azalmaya başlar.
7️⃣ Son Dördün 🌗
Ay’ın yine yarısı görünür ama bu sefer diğer yarısıdır.
8️⃣ Hilal 🌘
Sadece incecik bir kısım kalır.
Ve sonra tekrar Yeni Ay ile döngü başlar. Bu döngü yaklaşık 29,5
gün sürer.
🌟 Kısaca
- Ay, Dünya’nın uydusudur.
- Kendi ışığı yoktur, Güneş’in ışığını yansıtır.
- Atmosferi olmadığı için yaşam yoktur.
- Hep aynı yüzünü bize gösterir.
- Evreleriyle gökyüzünde bize farklı şekiller gösterir.
- Ana evreler arasında 7 gün geçer.
Dünyadan Bakıldığında Ayın Evreleri Bu Şekilde Gözükmektedir.
NOT: Görüntüdeki ay görselleri dünyadan bakıldığında nasıl gözüküyorsa o şekilde
çizilmiştir.
3. Konu Gökyüzümüzdeki Komşularımız ve Biz 🌍☀️🌙
Gökyüzümüzde üç önemli gök cismi var: Güneş, Dünya ve Ay.
Bunlar sürekli hareket halindeler. Peki bu hareketler olmasaydı ne
olurdu? İşte yanıtları 👇
🔄 Güneş’in Hareketi
Güneş, aslında kendi ekseni etrafında döner.
Ama biz Dünya’dan baktığımızda Güneş’in doğudan doğup
batıdan battığını görürüz.
Bu aslında Dünya’nın dönmesinden kaynaklanır.
🔄 Dünya’nın Hareketleri
- Dünya, kendi ekseni etrafında döner.
- Bu dönüş 24 saat sürer.
- Sonuç: Gece ve gündüz oluşur. 🌞🌙
- Dünya, batıdan doğuya doğru döner. Bu yüzden Güneş hep
- doğudan doğar, batıdan batar.
- Dünya, Güneş’in etrafında dolanır.
- Bu dönüş 365 gün 6 saat sürer.
- Sonuç: Bir yıl oluşur. 📅
🔄 Ay’ın Hareketleri
- Ay kendi ekseni etrafında döner.
- Dünya’nın Etrafında Dönüşü
- Ay, Dünya’nın etrafında döner.
- Bu dönüş yaklaşık 27 gün 8 saat sürer.
- Sonuç: Ay’ın evreleri oluşur. 🌙
- Ay, Dünya’nın uydusu olduğu için Dünya ile beraber Güneş’in
- etrafında da dolanır.
⚖️ Güneş, Dünya ve Ay’ın Büyüklüklerini Kıyaslama
Güneş: En büyük. İçine bir milyon Dünya sığabilir.
Dünya: Orta büyüklükte.
Ay: En küçük. Yaklaşık Dünya’nın dörtte biri kadar.
👀 Ama Neden Aynı Büyüklükte Görünüyorlar?
Gökyüzüne baktığımızda Ay ve Güneş neredeyse aynı
büyüklükteymiş gibi görünür.
Bunun sebebi:
Güneş çok çok büyük ama çok uzakta.
Ay çok küçük ama Dünya’ya çok yakın.
Bu yüzden gözümüze aynı boyuttaymış gibi gelirler.
🌟 Kısaca
- Dünya’nın kendi etrafında dönmesi→ Gece ve gündüz
- Dünya’nın Güneş etrafında dolanması → Bir yıl
- Ay’ın Dünya etrafında dönmesi → Ay’ın evreleri
- Hepsi batıdan doğuya doğru döner.
- Güneş en büyük, Dünya orta, Ay en küçüktür. Ama
- gökyüzünden bakınca Güneş ve Ay benzer büyüklükte görünür.
https://lgsfencepte.com/5-sinif-fen-bilimleri-pdf-ders-notlari-konu-anlatim-guncel-mufredat
