Isı, Sıcaklık ve Isı Alışverişi

ISI VE SICAKLIK

 Sıcaklığı günlük hayattan anlamaya yönelik örnekler

Buza dokunduğumuzda soğuk kalorifer peteğine dokunduğumuzda ılık çay bardağına dokunduğumuzda sıcak hissederiz Cisimlere dokunduğumuzda hissettiğimiz sıcak soğuk olma durumuna sıcaklık denir.

Isıyı anlamak için gülük hayattan örnekler

Not:Kısacası ısı sıcak olan nesnelerden soğuk nesnelere doğru aktarılan enerji çeşidi dir

Isı ve sıcaklık arasındaki farklar

ISI ALIŞVERİŞİ

Farklı sıcaklıktaki maddeler arasındaki enerji alışverişine ısı alışverişi denir.

•Isı akışı, sıcak maddeden soğuk maddeye doğrudur

• Isı alışverişi tamamlandığında sıcak maddenin sıcaklığı azalırken soğuk maddenin sıcaklığında artış

olur.

DENGE SICAKLIĞI

Isı alışverişi, her iki maddenin sıcaklıkları eşitleninceye kadar devam eder. Ulaşılan bu son sıcaklığa

denge sıcaklığı denir.

• Denge sıcaklığı, her zaman karıştırılan maddelerin sıcaklık değerleri arasında yer alır

Örnek olarak 20°C ve60°C sıcaklığa sahip iki maddenin birbirine teması sonucu son sıcaklık 20°C ve 60°C arasında olur.

•Denge sıcaklığı madde miktarına bağlı olarak değişir.

•Sıcaklığı aynı olan maddeler arasında ısı alış verişi gerçekleşmediğinden denge sıcaklığı maddelerin

sıcaklığına bağlıdır.

Birbirine temas halinde olan halinde bulunan nesnelerde ısı akış yönlerini gösteriniz?

 HÜCRE VE HÜCRENİN ORGANELLERİ

Canlılar birbirinden farklı gibi gözükseler de mikroskopla incelendiğinde gözle görülemeyecek kadar

küçük hücrelerden oluşmaktadır.

Büyüme, gelişme, beslenme, solunum, boşaltım ve üreme gibi yaşamsal olaylar canlılar için ortak özelliktir.

Canlılar varlıklarını sürdürebilmesini sağlayan yaşamsal olaylar hücrelerde gerçekleşir.

Canlılık olaylarının gerçekleştiği hücreler çekirdek, sitoplazma ve hücre zarı olmak üzere 3 temel kısımdan oluşmaktadır.

Hücrenin Temel Kısımları

Hücre Zarı:

•Hücreye şekil ve dayanıklılık verir

•Hücreyi dış etkilerden korur

•Seçici ve geçirgendir.

•Canlıdır

Hücre Duvarı:

•Sadece bitki hücresinde bulunur

•Cansızdır

•Hücre zarının dışında bulunur

•Bitki hücrelerine dayanıklılık sağlar ve korur.

Çekirdek:

Hücrenin yönetim merkezidir ve yaşamsal olayların yürütülmesi çekirdek tarafından yürütülür.

Çekirdeğin yapısında bulunan kalıtsal materyaller bulunur.

Kromozom: canlılıkla ilgili kalıtsal yapıları taşır.

DNA:hücrenin yönetici molekülüdür. Üzerinde genetik kodları taşır.

Gen:DNA üzerinde bulunan bir özellikle özelleşmiş DNA bölümleridir.

Sitoplazma: Hücre zarı ve çekirdek arasında bulunan büyük bir bölümü sudan oluşan yarı akışkan maddedir.

Sitoplazma ; sindirim, enerji üretme, solunum gibi yaşamsal olayların gerçekleştiği yerdir.

Sitoplazmada yaşamsal olayların gerçekleşti yapılara organel denir.

Sitoplazmada; kloroplast, mitokondri, koful, ribozom, golgi cisimciği, endoplazmik retikulum , sentriyol ve lizozom gibi yaşamsal olayların gerçekleştiği organeller bulunur.

Mitokondri besinleri parçalayarak hücrenin enerji ihtiyacını karşılayan organeldir

•Bitki ve hayvan Hücrelerinde bulunur

  

Ribozom:  Hücreye özgü protein sentezi yapar.

• Bitki ve hayvan hücresinde bulunur.

Endoplazmik Retikulum Hücre zarı ve Çekirdek arasında bulunur Hücre içi madde iletimi sağlar

• Bitki ve hayvan hücresinde bulunur.

Koful Besin, su ve atık madde depolayabilir

•Bitki ve hayvan hücrelerinde bulunur

•Hayvan hücrelerinde küçük ve çok sayıda iken bitki hücrelerinde büyük ve az sayıdadır

Golgi Cisimciği salgı maddelerinin oluşmasında görevlidir Vücudumuzda ter, tükürük ve süt bezlerinde bulunur.

• Bitki ve hayvan hücrelerinde bulunur

Kloroplast sadece bitki hücrelerinde bulunur Kloroplast yapısında yeşil renkli klorofil içerir.

•Su ve karbondioksit kullanarak klorofil maddesi yardımıyla besin ve oksijen üretir Bu olaya fotosentez denir.

Lizozom hücre içerisinde yapılı besinlerin sindirilmesini sağlar.

•Hayvan hücrelerinde bulunur

Sentriyol hücre bölünmesinde görevlidir Bölünme sırasında iğ iplikleri oluşturur.

• Sadece hayvan hücrelerinde bulunur

Bitki Ve Hayvan Hücresi Arasındaki Farklar

 HÜCRENİN KEŞFİ

MİKROSKOBUN İCATI 1580 1638 yılları arasında yaşayan ünlü bir Hollandalı mucit ve gözlük yapımcısı olan Zacharias Janssen teleskoptan esinlenerek ilk mikroskop modelini tasarlamıştır.

HÜCREYİ İLK GÖZLEMLEYEN KİŞİ 18 Temmuz 1635 3 Mart 1703 yılları arasında yaşayan İngiliz bilim Robert Hooke Rabırt Huk )insanı hücre terimini ilk kullanan kişidir.

                                                                              

Birşişe mantarından incecik bir parça kesip onu mikroskop altında

incelediğinde, bu kesitin çok küçük kutucuklu bir yapıda olduğunu gördü Bu küçük kutucuklara hücre olarak tanımladı.

Gördüğü kutucuklar canlılığını yitirmiş ölü şişe mantarı bitkisinin hücre duvarıydı.

İLK MİKROSKOBİK CANLI GÖZLEMLEYEN 1632 1723 yılları arasında ilk kez mikroskobikcanlı gözlemleyen bilim insanı Antonie van Leeuwenhoek Antoni von Lövenhuk )’tur.

Antonie van Leeuwenhoek 1673 tarihinde mikroskobik canlıları gözlemenin dışında maya mantarlarını, kan hücreleri ve sperm hücrelerini gözlemlemiştir

1831 yılında doğa bilimcisi olan Robert Brown Rabırt Bravn bitki hücresinin çekirdeğini gözlemlemiştir

                   

19 yüzyılda, Alman bilim adamları Theodor Schwan teodor Şıvan ve Matthias Schleinden’in Matiyas Şılayden bitki ve hayvan hücrelerinin çekirdekli yapıya sahip olduklarını ortaya koymuştur.

Theodor Schwan teodor Şıvan ve Matthias Schleinden’in ( Matiyas Şılayden ) kendilerinden önceki

çalışmalarında katkısıyla;

•Tüm canlıların bir veya birden fazla hücreden oluştuğunu sonucuna.

•Hücrelerin canlı olduğu ve yaşamsal olayların gerçekleştiği yapı birimleri olduğu sonucuna ulaşmışlardır.

1855 ’te Alman Rudolf Virchow Rudolf Virşov hücrelerin kendinden önceki hücrelerin bölünmesiyle meydana geldiğini açıklamıştır

Ernst Ruska tarafından geliştirilen elektron mikroskobu nesneleri 1 milyon kat büyütme özelliğine sahip olup hücre içi yapıları ayrıntılı şekilde incelenme fırsatı oldu.

•Bilimsel bilgiler her zaman mutlak kesin değildir

•Teknolojik çalışmalar ilerledikçe bilimsel bilgilere yeni bilgiler eklenebilir veya daha önceki

bilgiler terk edilebilir

•Bilimsel bilgiler her zaman gelişebilir ve değişebilir.

•Günümüzde de yapılan bilimsel araştırmalar sayesinde hücrenin yapısı ve işlevleri hakkında yeni

bilgiler ortaya konmaktadır

 GÜNEŞ SİSTEMİ

Güneş Sistemini Oluşturan Yapılar

• gezegenler

• uydular.

• astroitler

• kuyruklu yıldızlar

Güneş sistemindeki gezenler yapılarına göre 2 ’ye ayrılır.

Güneş sistemindeki gezegenlerin büyüklük sıralaması aşağıdaki gibidir.

Güneş sisteminde güneşe en yakın ve en küçük gezegendir.

Halkası ve atmosferi yoktur.

Uydusu yoktur.

Güneşe yakınlık olarak 2 sıradadır.

Güneş sisteminde büyüklük olarak 6 sırada yer alır.

Çoban yıldızı ve Dünya’nın ikizi olarak bilinir.

Uydusu ve halkası yoktur.

Güneşe yakınlık olarak 3.sırada yer alır.

Üzerinde yaşam olan tek gezegendir.

Büyüklük olarak 5.sırada olan Dünya karasal gezegenler

arasında en büyük gezegendir.

Tek doğal uydusu Ay’dır.

Halkası yoktur.

Güneş sisteminde büyük olarak 7 sırada yer alır.

Güneşe uzaklık olarak 4 sırada yer alır.

Kızıl gezegen olarak bilinir.

2 doğal uydusu bulunur.

Güneş sistemindeki en büyük gezegendir.

Güneşe yakınlık olarak 5.sırada yer alır.

79 doğal uydusu bulunur.

Gazsal gezegendir.

Halkası bulunur.

Güneşe yakınlık olarak 6. sırada yer alır.

Güneş sisteminde büyüklük olarak 2. sırada yer alır.

82 doğal uydusu bulunur.

Halkası vardır.

Güneş sisteminde büyüklük olarak 3.sırada yer alır.

Güneşe uzaklık olarak 7.sırada yer alır.

Kendi ekseni etrafındaki hareketi yuvarlanan bir bidona benzetilebilinir

Bilinen 27 doğal uydusu vardır

Halkası vardır.

Güneşe yakınlık olarak 8.sırada yer alır.

Büyüklük olarak 4. sırada yer alır.

Uranüsün ikizi olarak bilinir.

Bilinen 13 doğal uydusu vardır

Halkası vardır.

Güneş’in çevresinde, Mars ve Jüpiter arasında, belirli bir yörüngede dolanan, çeşitli büyüklük ve şekildeki kaya ve metal parçalarına asteroit denir.

Asteroitya da kuyruklu yıldız gibi çeşitli gök cisimlerinden kopmuş küçük kaya parçaları ise gök taşı olarak adlandırılır.

Gök taşları bazen Dünya’nın atmosferine girer Atmosfere giren gök taşlarına meteor denir.

Genellikle Dünya atmosferine giren meteorlar yanar Yanma sırasında arkalarında parlak bir iz oluştuğu için yıldızlarla bir ilgisi olmadığı hâlde bu olaya yıldız kayması da denir.

Göktaşları ise Dünya’nın atmosferine girdikten sonra tamamen yanarak yok olmaz Yeryüzüne ulaşıp yere düşen bu gök taşlarına meteorit (gök taşı) adı verilir.

Meteoritlerin oluşturduğu çukura gök taşı çukuru denir.

 GÜNEŞİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

Güneşin şekli küresel dir.

Dünyamıza en yakın yıldız dır.

Dünyamızın ısı ve ışık kaynağıdır.

Sıcak gazlardan oluşur.

Güneş’in Dünya’ya olan uzaklığı 150 milyon km’dir Güneş Dünyamızdan çok uzakta olduğundan dolayı Dünyadan küçük görünür.

Güneşin büyüklüğü Dünyanın Büyülüğünün yaklaşık 109 katıdır.

Güneş’e çıplak gözle bakmak göz sağlığı için tehlikelidir Güneşe bakılacağı zaman güneş filitrelerinin kullanılması gerekir.

 

  

 

 Güneş’te Dünyamız gibi katmanlardan oluşur.

Dış katmanın sıcaklığı yaklaşık 6000 santigrat derece iken iç sıcaklığı yaklaşık 15 000 000 santigrat derecedir.

Güneşten etrafına yayılan ısı ve ışık enerjisi yapısındaki hidrojen gazının helyum gazına dönüşümü sırasında gerçekleşir Bu dönüşüm sırasında büyük patlamalar gerçekleşir.

Güneşte gerçekleşen patlamalar sonucu GÜNEŞ LEKELERİ oluşur.

Güneş lekeleri Güneş yüzeyinde diğer bölgelere göre daha soğuk alanlardır.

Kendi yaptığı teleskopla Güneş’te oluşan lekeleri ilk gözlemleyen kişi Galileo Galilei ‘dir.

Galileo Galilei Güneş lekelerinin hareket ettiğini gözlemleyerek Güneş’in kendi ekseni etrafında döndüğünü bulmuştur.

Güneş sadece kendi ekseni etrafında saat yönün tersi yönünde döner ..(Batıdan - doğuya)

Güneş kendi ekseni etrafında dönmesini 25 günde tamamlar.

Mevsimlerin Oluşumu

 8.SINIF 1. ÜNİTE

Mevsimlerin Oluşumu

1-)Dünya’nın Hareketleri

               Dönme hareketi                                                   Dolanma hareketi                                           

                   

•Gece gündüz oluşur.                                             • 365 gün 6 saat oluşur.

•24 saat (1 gün oluşur.)                                          • Mevsimler oluşur.

Güneş ışınlarının geliş açısı birim yüzeye aktarılan enerji miktarını etkiler.

          Dik ve dike yakın gelen ışın                                                                       Eğik açı

Mevsimlerin 2 temel oluşum nedeni vardır.

1.Dünyanın güneş etrafındaki dolanım hareketi.

2.Dünyanın eksen eğikliği.

MEVSİMLERİN BAŞLANGIÇ TARİHLERİ

21 MART

•Güneş ışınları öğle vakti Ekvator çizgisine dik gelir.

•Kuzey Yarım Kürede ilkbahar mevsimi başlangıcı iken Güney Yarım Kürede sonbahar mevsimi başlangıcıdır.

•Dünya üzerinde gece gündüz eşitliği vardır.

•Eksen eğikliğinin etkisi ortadan kalkar.

•Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Kürede gündüz süresi uzamaya gece süresi kısalmaya devam eder.

•Güney Yarım Kürede gündüz süresi kısalmaya gece süresi uzamaya devam eder.

21 HAZİRAN

•Güneş ışınları Kuzey Yarım Kürede öğle vakti yengeç dönencesine dik gelir.

•Güneş ışınları Güney Yarım Küreye eğik gelir.

•Kuzey Yarım Kürede yaz mevsimi başlangıcı iken Güney Yarım Kürede kış mevsiminin başlangıcıdır.

•Kuzey Yarım Kürede en uzun gündüz yaşanırken en kısa gece yaşanır.

•Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Kürede gündüzler kısalmaya geceler uzamaya başlar.

•Güney Yarım Kürede gündüzler uzamaya geceler kısalmaya başlar.

21 ARALIK

•Güneş ışınları Güney Yarım Kürede öğle vakti oğlak dönencesine dik gelir.

•Güneş ışınları Kuzey Yarım Küreye eğik gelir.

•Güney Yarım Kürede yaz mevsimi başlangıcı iken Kuzey Yarım Kürede kış mevsiminin başlangıcıdır.

•Güney Yarım Kürede en uzun gündüz yaşanırken en kısa gece yaşanır.

•Bu tarihten sonra Güney Yarım Kürede gündüzler kısalmaya geceler uzamaya başlar.

•Kuzey Yarım Kürede gündüzler uzamaya geceler kısalmaya başlar.

23 EYLÜL

•Güneş ışınları öğle vakti Ekvator çizgisine dik gelir.

•Kuzey Yarım Kürede sonbahar mevsimi başlangıcı iken Güney Yarım Kürede ilkbahar mevsimi başlangıcıdır.

•Dünya üzerinde gece gündüz eşitliği vardır.

•Eksen eğikliğinin etkisi ortadan kalkar.

•Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Kürede gündüz süresi kısalmaya gece süresi uzamaya devam eder.

•Güney Yarım Kürede gündüz süresi uzamaya gece süresi kısalmaya devam eder.