SAF MADDELER

Molekül:

Aynı veya farklı atomlar bir araya gelerek molekülleri oluştururlar. (moleküllere aynı veya farklı atomların oluşturdukları kümelerde diye biliriz.)

 Hidrojen atomları bir araya gelerek hidrojen molekülünü oluşturmuştur.

Hidrojen ve oksijen atomları bir araya gelerek su moleküllerini oluşturur.

SAF MADDELER

  Fiziksel yollarla kendisinden başka maddelere ayrışmayan madde saf maddedir.

  Bir madde hangi büyüklükte olursa olsun atomlardan oluşur.Aynı cins atomların bir araya gelerek oluşturdukları saf maddeye element denir.

* elementler birer saf maddedir.

*Aynı cins atomlardan oluşurlar.

* Farklı elementlerin atomları birbirinden farklıdır.

*elementler sembollerle gösterilir.

Elementler doğada atomik yada moleküller halde bulunurlar.

Atomik:Aynı cins atomların doğada tek başına bulunmasına denir.

Element molekülü: Element atomlarının doğada gruplar halinde bulunmasına denir.

ilk 18 element sembolleri ve kullanım alanları

 1 Hidrojen ( H )  Roket yakıtı olarak kullanılır. Ayrıca suyun yapısında bulunur.

 2 Helyum (He) Zeplin ve balon şişirmede kullanılır.

3  Lityum (Li ) İlaçlarda, pil üretiminde, cam ve seramik yapımında kullanılır.

4 Berilyum Be Uçak ve uzay araçları yapımında elektrik ve ısı iletkeni olarak kullanılır.

5 Bor B Isıya dayanıklı cam yapımında ve roket yakıtında kullanılır.

6 Karbon C Kömür, petrol ve doğal gaz yapısında bulunur.

7 Azot N Tarımda gübre yapımında kullanılır.

8 Oksijen O Dalgıçlarda ve astronotlarda solunum için oksijen tüplerinde kullanılır

.

9 Flor F Diş macununun yapısında kullanılır.

10 Neon Ne Renkli reklam panolarında kullanılır.

11 Sodyum Na Kâğıt, gıda, tekstil ve sabunda kullanılır.

12 Magnezyum Mg Hava taşıtlarının yapısında kullanılır.

13 Alüminyum Al Mutfak araç gereçlerinde, elektrikli araçlarda ve içecek kutularında kullanılır.

14 Silisyum Si Camın yapısında kullanılır.

15 Fosfor P Suni gübre yapımında kullanılır.

16 Kükürt S Barut yapımında kullanılır.

17 Klor Cl İçme sularını dezenfekte etmek için kullanılır.

18 Argon Ar Ampullerde ve floresan lambalarda kullanılır.

Yaygın elementler ve sembolleri

Bileşikler:

En az iki farklı atomun belirli şartlarda bir araya gelerek oluşturdukları saf maddeye bileşik denir.

*Bileşikler belli bir oranda bir araya gelir.

*Yeni madde oluşur.

*Formüllerle gösterilirler

*Fiziksel yollarla bileşenlerine ayrılamazlar

    Su bileşiğinde, hidrojen ve oksijen olmak üzere iki farklı element vardır. Hidrojen elementi yanıcı bir gaz, oksijen elementi ise yakıcı bir gaz olmasına karşın oluşan su bileşiği, söndürücü sıvı özelliğine sahiptir.

       Su bileşiğinin meydana gelmesi için 2 tane hidrojen atomu ile 1 tane oksijen atomunun bir araya

gelmesi gerekir

KIMYASAL TEPKIMELERDE KUTLENIN KORUNUMU DENEYI

Kimyasal Tepkimelerde Kütle Korunumu

Bu etkinlikte kapalı sistemlerdeki kimyasal değişimler sırasında kütlenin korunumunu inceleyeceğiz.

Bilmekte fayda var!

Etrafımızdaki maddeler sürekli değişim halindedir. Bu değişimler, dondurmanın erimesi gibi fiziksel ya da yaprakların sararması gibi kimyasal olabilir.

Kimyasal değişimler, maddelerin etkileşerek yeni maddeler oluşturmasıdır. Bir ortamda kimyasal değişiklikler olduğunu renk değişiminden, gaz çıkışından veya katı, sıvı yeni maddeler oluşumundan anlayabiliriz. Peki, kapalı sistemlerde meydana gelen kimyasal değişikliklerde toplam kütle korunur mu?

Kütlenin korunumu kanunu, ilk defa Fransız Kimyacı Antoine Lavoisier tarafından 1789 yılında öne sürüldü. Bu kanuna göre kimyasal tepkimelerde oluşan ürünlerin kütleleri toplamı, tepkimeye giren maddelerin kütleleri toplamına eşittir; madde yoktan var edilemez, vardan yok edilemez, sürekli bir dönüşüm vardır.

Nelere ihtiyacımız var?

• Hassas terazi
• İki adet tahta takoz
• Cam levha (7 cm × 30 cm)
• İspirto ocağı
• Sacayağı
• Cam balon
• Deliksiz lastik tıpa
• Küp şeker (kırılmış)
• Üstü açık cam ya da pleksiglas kap

Ne yapıyoruz?

Hassas terazi, dikdörtgenler prizması biçimli plastik kabın ortasına konur ve iki yanına teraziye değmeyecek şekilde tahta takozlar yerleştirilir. Takozların üzerine cam levha yerleştirilir. Takozlar, cam levha teraziye temas etmeyecek kadar yüksek olmalıdır. Böylece cam levhanın üzerine yerleştirilen ispirto ocağının kütlesindeki değişimler teraziyi etkilemeyecektir.

İspirto ocağının üstüne ayakları teraziye temas edecek şekilde sacayağı yerleştirilir. Elektronik hassas terazi açılır. Sacayağının üstüne, içinde yaklaşık 1 gram şeker bulunan cam balon konur ve ağzı tıpayla sıkıca kapatılır. (Şekerin kütlesi hayli az tutulmalıdır. Çünkü gaz çıkışı ve ısınmayla beraber kapalı kabın içindeki basıncın artması tıpanın çıkmasına sebep olabilir.) Terazinin ölçtüğü kütle; cam balon, içindeki hava, şeker ve lastik tıpanın kütlesidir. Terazi açıldıktan ve dengeye geldikten sonra tüm bu kütlenin darası alınır. Kimyasal değişim sırasında ve sonrasında kütlede bir değişim olursa teraziye yansıyacaktır.

İspirto ocağı yakılır ve şekerdeki değişim gözlemlenir. Şeker ısındıkça kömürleşmeye başlar ve gaz çıkışı meydana gelir. Bu sırada kütlenin değişmediği teraziden gözlemlenebilir.

Ne oldu?

Şeker (C6H12O6) bir bileşiktir. Isıtıldıkça yapısında bulunan karbon, hidrojen ve oksijen atomları arasındaki bağlar kopar ve yeni bağlar oluşur. Böylece şeker molekülleri kimyasal değişime uğrar. Sonuçta kapta karbondioksit gazı ve su buharı oluşurken şeker kömürleşir. Ancak tüm bu kimyasal değişimler sırasında atom sayısı korunur. Yani tepkimeye giren kaç tane karbon, hidrojen ve oksijen atomu varsa, tepkime sonunda da o kadar sayıda ve çeşitte atom bulunur. Bu yüzden toplam kütle değişmez.

Yaptığımız bu deneyin sonuçları, Lavoisier tarafından öne sürülen kütlenin korunumu yasasını doğrular.

ATOM VE ATOM ALTI PARÇACIKLAR

ATOM VE ATOM ALTI PARÇACIKLAR

Atom: Maddenin en küçük yapı taşına denir.Atom iki kısımdan oluşur.

Çekirdekte,proton ve nötronlar bulunur.

Proton

* Atom çekirdeğinde bulunan pozitif (+) parçacıklardır.

* ''p'' ile gösterilir.

* Kütlesi yaklaşık nötronlar kadardır.

* Atomların kimliğini belirler ve atom numarası olarak bilinir.

 * elektronlara göre hızı çok azdır.

Nötron

*  Atomun çekirdeğinde bulunan yüksüz parçacıklara denir.

* n harfi ile gösterilir.

*kütlesi yaklaşık protonlar kadardır.

* elektronlara göre hızı çok azdır.


Katmanlarda elektronlar bulunur.

Elektron

* Katmanlarda bulunan negatif (-) yüklü parçacıklara denir.

* e harfi ile gösterilir.

* kütkesi proton ve nötronun yaklaşık 1/2000 kadardır.kütlesi en az olan parçacıktır.

* Atomdaki en hızlı parçacıktır.

*Atomun hacmini belirler.



***Proton sayıları eşit olan atomlar benzer özellik gösterir.


***Proton ve elektron sayısı birbirine eşit olan atomlara nötr atom denir. 

ESNEKLIK POTANSIYEL ENERJININ KINETIK ENERJIYE DONUSMESI

Bir cisme kuvvet uygulayarak hareket ettirdiğimizde bilimsel anlamda iş yaparız. İş yapabilme yeteneğine enerji denir

.

Yay ve lastik gibi esnek cisimlerin enerji depolama özelikleri vardır. Esnek cisimlerin sıkışık ya da gerginken sahip olduğu enerjiye (cisimde depolanan enerjiye) esneklik potansiyel enerjisi denir. Esneklik potansiyel enerjisi, sıkıştırılan ya da gerilen cismin cinsi ile sıkıştırılmanın veya gerilmenin miktarına bağlıdır.

Günlük hayatta trambolin, kurmalı saat ve müzik kutusu gibi pek çok nesnede esneklik potansiyel enerjisinden faydalanılır.

Bu etkinliğimizde maliyeti uygun atık malzemeler kullanarak esneklik potansiyel enerjisi ve kinetik enerjinin (hareket enerjisinin) birbirine dönüştüğü farklı bir düzenek tasarlayacağız.

Nelere İhtiyacımız Var?

• 1 adet 15 x 22 cm boyutlarında maket karton
• 1 adet 16,5 cm uzunluğunda pipet
• 2 adet 6 cm uzunluğunda pipet
• 2 adet 22 cm uzunluğunda kalın çöp şiş
• 1 adet 1,5 cm uzunluğunda kalın çöp şiş
• 4 adet büyük boy PET şişe kapağı
• 4 adet orta boy PET şişe kapağı
• 70 cm uzunluğunda naylon ip
• 1 adet silikon mum (kalın)
• Silikon tabancası ve silikon
• Tamir bandı
• Elektrik bandı
• Tornavida
• Kalem
• Cetvel
• Makas
• Maket bıçağı

Uyarı: 

Kesici ve delici aletler dikkatli kullanılmalıdır.

Ne Yapıyoruz?

1. Maket kartondan 2,5 x 4 cm boyutlarında bir parça keselim.

2. Pipetleri görseldeki gibi maket kartonun altına silikon ile sabitleyelim.

3. PET şişe kapaklarının ortasına makas veya tornavida kullanarak çöp şişin geçebileceği şekilde birer delik açalım. Kapakları dört çift olacak şekilde silikon ve elektrik bandı kullanarak görseldeki gibi birleştirelim.

4. PET şişe kapaklarını görseldeki gibi 22 cm uzunluğundaki çöp şişleri kullanarak pipetlere takalım.

5. 1,5 cm’lik kalın çöp şiş parçasını görseldeki gibi silikon ile uzun çöp şişe sabitleyelim. Kapakların dönerken maket kartona temas etmemesine dikkat edelim.

6. Kalın silikon mum için görseldeki gibi maket karton üzerinde bir yer belirleyelim ve silikon ile kartona sabitleyip tamir bandı ile güçlendirelim.

7. Maket kartona yapıştırdığımız kalın silikon mumun boşta kalan uç kısmını maket bıçağı ile keselim. İpin bir ucunu kestiğimiz bölüme bağlayalım ve çevresini görsellik ve sağlamlık açısından elektrik bandı ile birkaç kez sarıp güçlendirelim. İpin diğer ucunu ise görseldeki gibi 1,5 cm uzunluğundaki kalın çöp şiş parçasına bağlayalım.

8. Artık arka tekerlek görevini yapacak PET şişe kapaklarını saat yönünün tersi yönde döndürerek enerji depolayabiliriz.

Ne OIdu?

Arka tekerleğe yaptığımız uygulamada ipi sardıkça kalın silikon mum gerilerek esneklik potansiyel enerjisi depolar. Arka tekerleği serbest bıraktığımızda ise esneklik potansiyel enerjisi hareket enerjisine dönüşmeye ve düzeneğimiz ivmelenmeye başlar. Süreç depolanan esneklik potansiyel enerjisinin tamamı kinetik enerjiye dönüşene kadar devam eder. Daha sonra hava sürtünmesi sebebiyle düzeneğimiz giderek yavaşlar ve sonunda durur.

Tekerleklerin çapını artırarak ve daha uzun kalın silikon mum kullanarak düzeneğimizin birim zamanda daha fazla yol almasını sağlayabiliriz

ATOM MODELLERİ VE TARİHSEL SERÜVENİ

ATOM MODELLERİ VE TARİHSEL SERÜVENİ

 democritus atom teorisi:  Maddeye bölünemez anlamında atom adını vermiştir

    dalton atom modeli: Atoma ilk bilimsel yaklaşımda bulunmuş.İçi dolu berk küreye benzetmiştir.

 stoney atom modeli: Atomdaki negatif yüklere elektron adını vermiştir.

     thomson atom modeli:Atomun bölünemez fikrini ortadan kaldırmıştır.Atomu üzümlü keke benzetmiştir.

 rutherford atom modeli :Atomdaki pozitif yüklere proton adını vermiş ve atomu güneş modeline benzetmiştir.protonların bulunduğu yere çekirdek ismi verilmiştir.

  bohr atom modeli: Elektronların gelişi güzel dolanmadığını ve belli bir katman çevresinde dolandığını söylemiştir.

  modern atom modeli:  Günümüzde geçerliliğini koruyan atom görüşüdür. Bu Teori’ye göre, elektronlar çok hızlı hareket ettikleri için katmanların yerine, elektronların bulunma ihtimalinin yüksek olduğu elektron bulutlarında yer aldığı savunulmuştur.

 james chadwick atom modeli: Protonların çekirdekte yalnız olmadığını,

burada yüksüz taneciklerin de (nötron) bulunduğunu keşfetmiştir

kimyasal tepkimeler

Kimyasal Tepkimeler

      Bir maddenin başka bir madde ile etkileşime girerek kendi özellikleri kaybederek yeni bir madde oluşturmasına kimyasal tepkime denir.

Bir tepkimenin kimyasal tepki olup olmadığını

• Renk değiştiriyor ise

• Koku oluşturuyor ise

• Gaz açığa çıkarıyor ise

• Tortu(çökelek) oluşturuyor ise

Tepkime Çeşitleri:

1. Asit baz tepkimesi(nötrleşme)
2. Yanma tepkimesi

1.Asit baz tepkimesi:

Bir asit ve bir bazın bir araya gelerek tepkime sonucu tuz ve su oluşturmasına nötralleşme tepkimesi denir.

-Tepkime sonucu oluşan tuz ve suyun pH değeri 7 dir.






CH3COOH + NaOH –> CH3COONa + H2O



HNO3 + NH4OH —> NH4NO3 + H2O



H2SO4 + 2KOH —> K2SO4 + 2H2O




HNO3 + KOH —> KNO3 + H2O




HCI + NaOH —> NaCl + H2O

2. Yanma tepkimesi:

Maddelerin oksijenle bir araya gelmesi sonucu oluşan tepkimelere yanma tepkimesi denir.

- Yanma tepkimelerin de O2 daima  —> sol tarafında  yani tepkimeye girenler tarafında bulunur.

İki çeşit yanma vardır.

Yanma tepkimesinde ısı açığa çıkar.

Yanma kimyasal bir olaydır. Maddenin yapısı değişir.

Yanma tepkimelerinde genellikle karbondioksit ve su oluşur. Su veya karbondioksit oluşmayan yanma tepkimeleri de vardır.

Yanma tepkimesine giren maddenin arasındaki bağlar kopar ve yeni bağlar oluşur.

Yanma, oksitlenme olarak da bilinir.

a. hızlı (alevli ) yanma: 

Hızlı yanmada tepkime sonunda ışık (ateş) açığa çıkaran tepkime türüdür.

Isı açığa çıkar

-kağıdın yanması

-kömürün yanması

- mumun yanması

-odunun yanmasını örnek olarak verebiliriz

C + O2 → CO2 + ısı (Karbon oksijenle yanması)

2H2 + O2 → 2H2O + ısı (Hidrojen oksijenle yanması)

CH4 + 2 O2 → CO2 + 2 H2O + ısı (Metan oksijenle yanması)

C2H6 + 7/2 O2 → 2CO2 + 3 H2O + ısı (Etan oksijenle yanması)

C2H5OH + 3 O2 → 2 CO2 + 3 H2O + ısı (Etil alkol oksijenle yanması)

C3H8 + 5 O2 → 3 CO2 + 4 H2O + ısı (Protan oksijenle yanması)

b. yavaş(alevsiz)  yanma:

Tepkime sonunda ışık açığa çıkarmayan tepkimelere yavaş yanma denir.

Yavaş yanmada ısı açığa çıkar ama uzun süreli gerçekleştiğinden hissedilmez.

- demirin paslanması

- ayvanın ve elmanın kararması

-solunum olayı

-gümüşün kararması yavaş yanmaya örnektir.

2 Fe + 3/2 O2 → Fe2O3 + ısı ( Demirin paslanması)

C6H12O6 + 6 O2 → 6 CO2 + 6 H2O + ısı (Solunum olayı)

kimyasal tepkimelerde kütlenin korunumu

    Bir kimyasal tepkime de girenler kısmında kullanılan madde miktarı daima ürünler kısmındaki oluşan madde miktarına eşittir.

odun +O2  --->kül + duman 

      Yukarıdaki yanma tepkimesinde tepkimede kullanılan odun ve O2 gazının toplamı ürünler kısmında oluşan kül ve oluşan duman miktarına eşittir.

Bir kimyasal tepkime de;

1. kütle korunur.

2.Atom cinsi korunur.

3.proton sayısı değişmez.

4.elektron sayısı değişmez.

5.yeni madde oluşur.

6. molekül sayısı değişebilir.

Soru:Nemli ortama bırakılan 14 gr gümüş kolye karardıktan sonra 16gr olarak ölçülmüştür. Tepkimede kullanılan O2 miktarı kaç gr dır?(gümüşün yanması yavaş yanmaya örnektir.)

Çözüm:

gümüş +O2 ----> kararmış gümüş 

tepkimede kullanılan madde miktarı (gümüş +O2)  oluşan madde miktarına eşittir(kararmış gümüş)

gümüş +O2 = kararmış gümüş 

14 +O2 =16 ise 

O2 miktarı 2 gr dır

Soru:

 yukarıda verilen kütle zaman grafiğine bakılarak kimyasal tepkime denklemini yazınız?

Tepkimeye girenler maddelerin kütlesinde azalma olacağından dolayı grafikte aşağı yönlü olarak gösterilirler.

tepkime de oluşan madde miktarı artış göstereceğinden dolayı yukarı yönlü çizilirler.

tepkimenin denklemi:

    Y  +  Z  --->  X  olarak yazılır.

****Tepkime de kullanılan Y ve Z miktarı oluşan X miktarına daima eşittir.

ELEMENTLERİN SINIFLANDIRILMASI

ELEMENTLERİN SINIFLANDIRILMASI

Elementler periyodik tabloda metal,yarı metal,ametal ve soygaz olarak sınıflandırılırlar.yarı metaller lisede işleneceğinden dolayı burada bahsedilmeyecektir.

Metaller ve Özellikleri

* Parlak görünümlüler.

*Oda sıcaklığında civa hariç hepsi katı haldedirler.

*Şekil verilebilirler (tel ve levha haline getirilibilinirler)

*Periyodik tablonun sol tarafında yer alırlar.

*Elektriği ve ısıyı iyi iletirler.

*Atomik yapıdırlar.

*Kendi aralarında bileşik oluşturmazlar alaşım oluştururlar.

*Metaller ametaller ile iyonik bağ oluşturur iken katyon halini alırlar.

*periyodik tabloda 1A-2A-3A grubunda yer alırlar

Ametaller ve Özellikleri

*Mat görünümlüdürler.

*Oda sıcaklığında katı,sıvı ve gaz halin de buluna bilirler.

*Kırılgandırlar; tel ve levha haline getirilemezler.

*Periyodik tablonun sağ tarafında yer alırlar.

*Elektrik ve ısıyı iyi iletemezler.

*Doğada molekül yapıda bulunurlar

*Kendi aralarında kovalent bağ,metaller ile iyonik bağ oluştururlar.

*Bağ oluşturacakları zaman elektron alarak anyon halini alırlar.

*Periyodik tabloda 5A-6A ve 7A grubunda yer alırlar.

Yarı Metaller

Bilinen elementlerin 8 tanesi yarı metaldir. Yarı metallerin bazı özellikleri metallere bazı özellikleri de ametallere benzer. Bor, silisyum, antimon, germanyum gibi elementler yarı metallere örnektir. Yarı metallerin genel özellikleri aşağıdaki gibidir:

Metaller ile ametallerin birleştiği yerde bulunurlar

Oda koşullarında katı halde bulunurlar.

Parlak veya mat olabilirler.

Elektrik ve ısı iletkenlikleri metallerden kötü, ametallerden iyidir.

Tel, levha ve toz hâline gelebilir.(Haddelenebilirler-işlenebilirler.)

Sıcaklık yükseldiğinde elektrik iletkenlikleri artar.

Soygazlar ve Özellikleri

*Doğada gaz halinde bulunurlar.

*Periyodik tablonun 8A grubunda yer alırlar.

*Kararlı yapıda olduklarından hiç bir elementle bileşik oluşturmazlar.

*Elektron alıp vermezler.

*Helyum hariç son katmanlarında 8 e bulundururlar.

*Helyum (He)Neon (Ne)Argon (Ar)Kripton (Kr)Ksenon (Xe)Radon (Rn) bilinen soygazlardır

Elektrik Tellerine Konan Kuşları Neden Elektrik Çarpmaz?

Elektrik Tellerine Konan Kuşları Neden Elektrik Çarpmaz?


Elektrik telleriyle taşınan yüksek akım hem insanlar hem de hayvanlar için hayli tehlikelidir. Teldeki akımın tamamının ya da bir kısmının canlının vücudundan geçmesi yani elektrik çarpması ölüme kadar varan sonuçlara neden olabilir. Peki, elektrik tellerine konan kuşlar bu durumdan neden zarar görmüyor?

Elektrik akımı elektronların hareketiyle oluşur. Tıpkı suyun yüksek bir yerden aşağı doğru akması gibi elektrik akımı da yüksek elektrik potansiyelli bir noktadan düşük elektrik potansiyelli bir noktaya doğru akar. Dolayısıyla kuşların vücutlarından elektrik akımı geçmesi, ancak kuşların aralarında potansiyel farkı olan iki noktaya aynı anda temas etmesiyle mümkündür. Tek bir telin üzerine konan kuşların temas ettiği noktalar arasındaysa bir potansiyel farkı yoktur. Dolayısıyla vücutlarından bir elektrik akımı geçmez ve bu durumdan zarar görmezler. Ancak bir kuş aralarında potansiyel farkı olan iki ayrı elektrik teline aynı anda temas ederse bir telden diğerine doğru elektrik akmaya başlar ve üzerinden geçen elektrik akımı nedeniyle kuş çarpılır. Elektrik tellerinin aralarında mesafe olacak şekilde kurulmasının nedeni böyle çarpılmaları önlemektir. Benzer şekilde, eğer bir kuş hem elektrik teline hem de toprağa aynı anda dokunursa tel ile toprak arasında potansiyel farkı olduğu için kuş yine elektrik akımına maruz kalarak çarpılır