ELEMENTLERİN PERİYODİK TABLODAKİ YERİNİ BULMA

ELEMENTLERİN PERİYODİK TABLODAKİ YERİNİ BULMA

Elementler periyodik tabloya proton sayılarına göre yerleştirilmiştir.Bir elementin periyodik tablodaki yeri bulunacağı zaman elektronlar katmanlara yerleştirilir.Katman sayısı bize periyot numarasını son katmandaki elektron sayısı bize grup numarasını verir.

1. katman en çok 2 elektron alır.

2. ve 3. katmanlar ise en çok 8 elektron alır.

Örnek:

Atom numarası 4 olan Beliryum 1. katman 2 elektron aldıktan sonra 2. katmana 2 elektron yerleştirilir.

Son katmanında 2 elektron olduğunda 

2A grubunda yer alır.

2 katmanı plduğunda 2. periyotta yer alır.

          

Atom numarası 11 olan sodyum(Na) 1. katman 2elektron  2. katman 8 elektron alır ve son katmana 1 elektron kalır.

Son katmanda 1 e olduğunda 1A grubu 3 katman bulundurduğunda 3. periyotta yer alır.

    Atom numarası 9 olan florür(F) 1. katman 2 e alır. Geriye kalan 7 e 2. katmana yazılır. son katmanda 7 e bulunduğundan 7A grubu  2 katmanı olduğundan 2. periyotta yer alır. 

Atom numarası 13 olan Aleminyum elektronları katmanlara yerleştirildiğinde 

son katmanda 3 e olduğunda 3A grubunda 3 katman olduğunda dolayı 3. periyotta yer alır.

Atom numarası 6 olan karbon(C) elementi elektronları katmanlara dağıtıldığında son katmanda 4 e olduğunda 4A grubunda yer alır

2 katmanı olduğunda 2.periyotta yer alır.

                       

 

Atom numarası 7 olan Azot(N) elementi elektronların katmanlara dağıtıldıktan sonra son katmanında 5 e olduğundan 5A grubunda yer alır ve 2 katmana sahip olduğundan 2. periyotta bulunur.

Atom numarası 2 olan helyum 1 katmanı olduğundan 1. periyotta yer alır.

*****Son katmanında 2 elektron bulunmasına rağmen istisna olarak 8A grubunda bulunur.

Atom numarası 10 olan neon(Ne) 2 katmana sahip olduğundan 2. periyot

Son katmanında 8 elektron olduğundan 8A grubunda yer alır.

MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

PERİYODİK SİSTEM

Periyodik tablonun tarihçesi

Döbereiner: Elementleri benzer özelliklerine göre 3'lü gruplara ayırmıştır.

Alexander:Elementleri bir silindir etrafına yatay dikey olarak sarmal olarak gruplandırmıştır.

Newlands:Elementleri 8'erli gruplara ayırmış ve sürekli tekrar ettiğini görmüştür bunu da müzikteki oktav kuralına benzetmiştir.

Mayer ve Mendelyev: Mayer elementleri benzer özelliklerine göre Mendelyev ise atom ağırlıklarına göre gruplandırarak benzer bir periyodik tablo oluşturmuşlardır

Mosely:Elementleri atom numarası(proton sayısına) göre gruplandırarak günümüz periyodik tablonun temelini oluşturmuştur.

Seaborg: Mosely oluşturduğu periyodik tablonun altına iki satır ekleyerek son halini vermiştir.

Periyodik Tablo ve Özellikleri

Elementleri atom numarasına göre gruplara ve periyotlara göre sınıflandırıldığı şemaya periyodik tablo denir.

*Elementler atom numarasına(proton sayısı) göre yerleştirilmiştir.

* Periyodik tablodaki dikey satırlara grup denir.

*Periyodik tablodaki yatay satırlara periyot denir.

*Periyodik tabloda 8 tane A grubu 10 tane B grubu olmak üzere 18 tane grup bulunur.

* 7 tane periyot bulunur.

* Bazı grupları özel isimleri bulunur.

-1A alkali metal

-2A toprak alkali metal

-7A halojenler

-8A soygaz(asal gazlar)

*Aynı gruptaki elementler benzer kimyasal özellik gösterir.

*Periyodik tabloda soldan sağa doğru gidildikçe;

-atom numarası artar.

-atom çapı azalır

-metallik özellik azalır ametalik özellik artar

-katman sayısı değişmez.(periyot sayısı aynı kalır.)

-benzer kimyasal özellik göstermezler.

-*Periyodik tabloda yukarıdan aşağıya gidildikçe;

-Atom çapı artar.

-atom numarası artar.

-ametal özellik azalır,metallik özellik artar.

-katman sayısı artar.(periyot sayısı artar)

-elementler benzer kimyasal özellik gösterir.

DİŞLİLER ve KASNAKLAR

DİŞLİLER ve KASNAKLAR

Bir çember etrafına eşit aralıklarla dişler buluna basit makineye dişli denir.

*Kuvvetin hareket yönünü değiştirebilirler.

*Cisimlerin dönme hızlarını değiştirebilirler.

*Kuvveti aktarma amaçlı kullanılabilirler.

*Hareketi aktarma amaçlı kullanılabilirler.

 Eş merkezli dişliler

Merkezleri birbirine perçinlenmiş dişlilere eş merkezli dişliler denir.

* Dönme yönü aynıdır.

*Dişlilerin tur sayıları daima aynıdır.

Düz Bağlı Dişliler

Bir zincir ya da bir ip ile birbirine bağlanmış dişlilere denir.Bir dişlinin hareketi diğer dişliye aktarılmış olunur.

* Dişlilerin dönme yönü daima  aynıdır.

* tur sayısı ya da yarı çap 

n1 x r1=n2 x r2 formülü ile bulunur

n1: 1.dişlinin dönme sayısı

r1: 1. dişlinin tur sayısı

n2: 2. dişlinin dönme sayısı

                                                                                    r2: 2. dişlinin yarı çapı

Çapraz Bağlı Dişliler

* Dönme yönleri zıttır.

* tur sayısı ya da yarı çap 

n1 x r1=n2 x r2 formülü ile bulunur

n1: 1.dişlinin dönme sayısı

r1: 1. dişlinin tur sayısı

n2: 2. dişlinin dönme sayısı

                                                                                    r2: 2. dişlinin yarı çapı

Not: Yarı çapı birbirinden farklı olan dişlilerden yarı çapı küçük olan dişlinin tur sayısı ve dönme hızı yarı çapı büyük olandan fazladır.

ÇIKRIK

ÇIKRIK

Dönme yönleri aynı eş merkezli silindirlerden oluşan basit makineye çıkrık denir.Genellikle yük içerdeki küçük yarı çaplı silindire kuvvet ise dışarıdaki çevrilen kola uygulanır.

*Çıkrıkta kuvvetten kazanç yoldan ise kayıp bulunur.

*anahtar-tornavida-el mikseri-kuyu çıkrığı-kahve değirmeni çıkrığa örnektir.

P: yük

r:yük kolu

F: kuvvet

R: kuvvet kolu

yük x yük kolu=kuvvet x kuvvet koluna

P x r=F x R

SORU:

EĞİK DÜZLEM

EĞİK DÜZLEM

Cisimleri daha yüksek bir yere daha az bir kuvvetle çıkarmak için kullanılan basit makinelere eğik düzlem denir.

* dağlara yapılan kıvrımlı yollar

* merdivenler

*engeli rampaları

*kamyonlara yük taşımak için kullanılan rampa eğik düzleme örnektirler.

Kuvveti hesaplamak için:

F:kuvvet

L:eğik düzlem boyu

P: yük

h: yükseklik

kuvvet x eğik düzlem boyu=yük xyükseklik

F.L=P.h

Not:

*Tüm eğik düzlemlerde kuvvetten kazanç yoldan kayıp vardır.

*Eğik düzlemde kuvvet kazancını artırmak için eğik düzlem boyu artıkça ya da yüksekliği azaltıkca kuvvet kazancı artar ve kuvvet değeri azalır

*kuvvet kazancı=P/F   ya da  L/h ile bulunur.

Örnek:

               şekil 1                                                                                                   şekil 2

4 metre yüksekliğe 120N yükü kaldırmak için şekil 1 ve şekil 2 deki eğik düzlemler kullanılıyor eğik düzlemlerdeki F ler kaç N dur.

şekil 1 için:

F .L=P. h

F. 8=120 .4 

F:60 N

şekil 2 için:

F .L=P. h

F.12=120. 4

F=40 N olur

eğik düzlem uzunluğu artıkça uygulanan kuvvet azalır ve kuvvet değeri küçülür.


Örnek:

                 şekil 1                                                      şekil  2

Şekildeki eğik düzlemlere 120N yük çıkarılmak istenmektedir.Buna göre uygulanacak kuvvetlerin büyüklüklerini bulunuz?

şekil 1 için:

F .L=P. h

F. 8=120.4

F=60N

şekil 2 için:

F .L=P. h

F.8=120.2

F=30N

Eğik düzlemin yüksekliği artıkca uygulanan kuvvet artar.

KALDIRAÇLAR

KALDIRAÇLAR

Sabit bir nokta etrafında dönebilen basit makineye kaldıraç denir.

*Kaldıraca bizim uyguladığımız kuvvete giriş kuvveti denir.

*Yük tarafındaki kuvvete çıkış kuvveti denir.

*Kuvvetin desteğe olan uzaklığına kuvvet kolu denir.

*Yükün desteğe olan uzaklığına yük kolu denir.

***kuvvet.kuvvet kolu=yük.yük kolu ile hesaplanır.

Kuvvet kazancı=P/F  ya da   kuvvet kazancı=kuvvet kolu/yük kolu ile de hesaplanır.

Üç tip kaldıraç bulunur.

I.TİP KALDIRAÇ

Desteğin uygulanan kuvvet ile yük arasında bulunan kaldıraç çeşididir.

örnekler:

* pense                                        *makas                               * kayık küreği

*kerpeten                                    *terazi                                *keser

*tatravelli                                   *tırnak makası

kuvvet.kuvvet kolu=yük.yük kolu  ile hesaplanır.

NOT:

Kuvvet kolu>yük kolu ise     kuvvetten kazanç olur.

 Kuvvet kolu=yük kolu ise    kuvvetten kazanç veya kayıp olmaz

Kuvvet kolu<yük kolu ise    kuvvetten kayıp olur

BASİT MAKİNALAR

BASİT MAKİNALAR

Günlük hayatta işimizi kolaylaştıran kuvvetin yönünü ve doğrultusunu değiştiren bir kaç parçadan oluşan araçlara basit makine denir.

*Hiç bir basit makineden işten ve enerjiden kazanç yoktur.

*Basit makineden kuvvetten kazanç var ise yoldan kayıp olur.

*Basit makineden yoldan kazanç var ise kuvvetten kayıp olur.

MAKARALAR

SABİT MAKARA

sabit makara

Bir yere sabitlenmiş kendi ekseni etrafında dönebilen makaralara sabit makara denir.

*Kuvvet(F)=Yük(P) tür.

*Kuvvet aşağı yönlü,yük yukarı yönlüdür.(kuvvetin yönünü  değiştirir.)

*Kuvvetten ve yoldan kayıp veya kazanç yoktur.

*İşten ve enerjiden kazanç yoktur.

*Yükü yerden  1 metre kaldıra bilmek için ipi 1 metre çekmek gerekir.


Kuvvet kazancı=P/F ile bulunur.







HAREKETLİ MAKARA

Hareketli makara

Yük ile beraber hareket eden makaralara hareketli makara denir.

*Kuvvet yükün yarısı kadardır.F=P/2

*Kuvvet ile yük aynı yönlüdür.

*Kuvvet yükten küçük olduğundan kuvvetten kazanç bulunur.

*Yükü 1m kaldıra bilmek için ipi 2 metre çekmek gerekir bu da yoldan kayıp olduğunu gösterir.

*Kuvvetten kazanç yoldan kayıp olur.

*işten ve enerjiden kazanç yoktur.



Kuvvet kazancı=P/F ile bulunur.




PALANGALAR

   Sabit ve hareketli makaraların aynı bir üzerine bağlanmasına palanga denir.

*Tüm palangalar da en az bir hareketli makara bulunduğundan daima kuvvetten kazanç yoldan kayıp olur.

**Kuvvet kazancı=P/F ile bulunur

örnek olarak  çıkan sonuç 4/1 ise yükü 1 metre kaldırmak için ipi 4 metre çekmek gerekir.

Vinçlerde ve hurdalıklarda ağır kaldırmada kullanılır.








palangada kuvvetin yönü aşağı ise:

   ''F=P/ makara sayısı''  ile bulunur.



   yanda ki palangada yük 120N ise


   F=120/3

  F=40 N olur. 
     





palangada kuvvetin yönü yukarı ise:

   ''F=P/ (makara sayısı +1)''  ile bulunur.


     yanda ki palangada yük 120N ise


   F=120/(4+1)

  F=24  N olur. 

0

NOT: Makara sayısı eşit olan palangalardan kuvvet yukarı olanda daha fazla kuvvetten kazanç bulunur ve kuvvet değeri kuvvet yukarı yönlüden daha küçüktür.

    

ERGENLİK DÖNEMİ

      Ergenlik: Çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemine ergenlik denir.Bu dönemde bireyde bedensel değişimler görülür ve bedensel değişimin yanında ruhsal ve zihinsel değişimlerde görülür.

Kızlarda ve Erkeklerde görülen bedensel değişimler.

Kızlarda görülen bedensel değişimler

* Boy ve kilo artışı görülür.

*Ter salgısı artar.

*yumurta hücresi üretilmeye başlanır.

*Göğüsler belirginleşir.

*Üreme organları gelişir.

*Koltuk altı ve genital bölgelerde kıllanmalar görülür.


Erkeklerde görülen bedensel değişimler.

* Boy ve kilo artışı görülür.

*Ter salgısı artar.

*sperm hücreleri üretilmeye başlanır.

*sakal ve bıyık oluşumu başlar

*ses kalınlaşır.

*Üreme organları gelişir.

*Koltuk altı ve genital bölgelerde kıllanmalar görülür.

NOT: turuncu ile yazılmış olanlar sadece kızlarda ya da sadece erkeklerde görülen değişimlerdir.

Erkeklerde ve kızlarda görülen ruhsal değişimler.

Kimlik arayışı:birey toplumdaki rolünü araştırır ve çevreyi sorgulama çabası başlar.

Bağımsızlık arayışı:Birey yanlız başına hareket etme ve yanlız kalma isteği görülür.

Duyusal dalgalanma :Cinsel konulara merak duyma, utangaç olma,aşırı öfke ve hayal kurma özellikleri görülmeye başlanır.

Zihinsel Değişim:Soyut düşünmeye başlar,kararsız olma ve dikkat dağınıklığı görülür.

İletişim :Ergen bireylerle iletişim kurmada zorluk çeker ya da arkadaş gruplarına dahil olmak isterler.

İNSANLARDA ÜREME ORGANLARI

İnsanlarda üreme organları ve görevleri:

Canlıların temel amacı nesillerini devam ettirebilmektir.Nesillerini devam ettirebilmek için ürerler. İnsanalar da eşeyli üreme çeşidi görülür.

Dişi Üreme Organı

Yumurtalık:

* Dişi üreme organında iki tane bulunur.

* Dişi üreme hücresi olan yumurta hücresi mayoz bölünme sonucu burada üretilir.

*Yumurtalıklar ayda bir tane  üretirler.

Yumurta kanalı:

* yumurtalıklarda üretilen yumurta hücresini döl yatağına taşıyan yapıdır.

*Döllenme olayı burada gerçekleşir.


Döl yatağı: 

* Döllenmiş yumurta hücresi zigotun tutunup doğuma kadar geliştiği yerdir.


Döl yolu(vajina):

*Dişi üreme organının dış ortama açıldığı yerdir.

Erkek Üreme Organı:

Testis:

*Erkek üreme hücresi olan sperm hücresi mayoz bölünme sonucu burada üretilir.

* Erkeklerde 2 tane bulunur.

Sperm Kanalı:

*Testislerde üretilen sperm hücresini penise taşır.

Salgı Bezi:

*Sperm hücresine hareketlilik ve kayganlık özelliği kazandıran salgı bezidir.

Penis:

*spermin vücud dışına atıldığı yerdir.

insanlarda üreme organları

 Zigot,Embriyo,Fetüs ve Bebek oluşumu

İNSANLARDA ÜREME BÜYÜME VE GELİŞİM

1. OLAY : 

* Mayoz bölünme görülür.

* n kromozomlu yumurta ve sperm hücreleri oluşur.

*Mayoz bölünmenin özellikleri geçerlidir.

2. OLAY:

* döllenme olayıdır.

*kromozom sayısı iki katına çıkar.

*2n kromozomlu zigot hücresi oluşur.

3 ve 4.OLAYLAR

* mitoz bölünme görülür.

*Kromozom sayısı sabit kalır.

*Mitoz bölünmenin özellikleri geçerlidir.

MAYOZ BÖLÜNME

MAYOZ BÖLÜNME

Mayoz bölünme üreme ana hücrelerinde görülür.(eşeyli üreyen canlılarda)

İki aşamada gerçekleşir.

Homolog kromozom: Biri anneden diğeri babadan gelen kromozom çiftine homolog kromozom denir.MAYOZ

Mayoz I

Profaz Evresi:

*Çekirdek ve çekirdekcik zarı kaybolur.

*İğ iplikleri oluşmaya başlar.

*Homolog kromozomlar belirgin hale gelir.

*Homolog kromozomlar arasında parça değişimi (krosing-over) görülür.

not: Parça değişimi tür içi çeşitliliği sağlar.

profaz

Metefaz Evresi:

Homolog kromozom çiftleri  hücrenin ortasına dizilir.

Homolog kromozomlar iğ ipliklerine tutunur.

metefaz

Anafaz Evresi:

Homolog kromozomlar iğ iplikleri tarafından zıt kutuplara doğru çekilir.

anafaz

Telefaz Evresi:

Stoplazma boğumlanması görülür.

Çekirdek ve çekirdekcik zarı tekrardan oluşur.

n kromozomlu 2 yeni hücre oluşur.

       n  kromozom                        n kromozom

telefaz evresi

Mayoz II

* Hazırlık evresi görülmez.

*Mitoz bölünmesinin aynısıdır. 

*n kromozomlu 4 yeni hücre oluşur.

  

mayoz 2

Mayoz Bölünmenin Canlılar Önemi:

* Parça değişimi ile tür içi çeşitliliği sağlar.

* Kromozom sayısı yarıya inerek nesiller boyu kromozom sayısının sabit kalmasını sağlar.

Mitoz ve mayoz bölünme arasındaki farklar

Mitoz Bölünme	Mayoz Bölünme
2 yeni hücre oluşur.	4 yeni hücre oluşur.
Genetik kod değişmez.	Parça değişimi ile tür içi çeşitlilik görülür.
Kromozom sayısı sabit kalır.	Kromozom sayısı yarı iner.
Tüm vücut hücrelerinde görülür.	Üreme ana hücrelerinde görülür.(sperm ana hücresi,yumurta ana hücresi ve polen ana hücresinde görülür.)
1 aşamada gerçekleşir.	2 aşamada görülür.

HÜCRE BÖLÜNMESİ

HÜCRE BÖLÜNMESİ

Bir hücre neden bölünür sorusuna verilecek cevap

* Hücrenin hacimce artması sonucu çekirdeğin hücreyi yönetemez hale gelir ve çekirdek hücreye bölün emri verir.


*  Hücre bölünmesinden önce DNA kendini eşler.Bu eşleme sonunda kalıtsal yapıyı diğer hücrelere aktarılmasını sağlar. 

DNA eşlemesi sırasında 

                    



1. Organik bazlar arsındaki zayıf hidrojen bağları kopar.

2.DNA zinciri bir fermuar gibi ikiye ayrılır.

3.Sitoplazmada serbest halde bulunan organik bazalar çekirdeğe gelir.

4.Adeninin karşısına Timin bazı , guaninin karşısına sitozin bazı gelir.

5. İlk DNA nın aynısı iki yeni DNA oluşur.


 Eşleme sonunda  DNA miktarı iki katına çıkar ve hücre bölünmesi başlar.


Hücre Bölünmesi  iki çeşittir.

* Mitoz bölünme ve mayoz bölünme

Hücre bölünmesi 2 bölünme şeklinde gerçekleşir çekirdek  ve sitoplazma  bölünmesi olarak.

MİTOZ BÖLÜNME

*Mitoz  bölünme gelişmiş yapılı canlılarda büyüme,gelişme ve onarımı (yaraların iyileşmeyi) sağlar.

*Eşeysiz üreme görülen canlılarda çoğalmayı sağlar.

Mitoz Bölünme ve evreleri

İnterfaz evresi(hazırlık evresi):

* DNA kendini eşleyerek iki katına çıkar.

*Çekirdek bölün emrini verir.

Profaz evresi:

* Çekirdek ve çekirdekcik zarı kaybolur.

*Kromozomlar belirgin hale gelir.

*Sentroiller iğ ipliklerini oluşturmaya başlar.

Metefaz Evresi:

*Kromozomlar belirgin hale gelmeye başlar.

*Kromozomlar iğ iplikleri tarafından tutulmaya başlanır.

Anafaz Evresi:

Kardeş kromozomlar iğ iplikleri tarafından zıt kutuplara çekilir.

Telofaz Evresi:

*Çekirdek ve çekirdekcik zarı yeniden oluşur.

*Sitoplazma boğumlanması görülür.

*İlk hücrenin aynısı iki yeni hücre oluşur.

                

 

   Mitoz Bölünme

Mitoz Bölünmenin Canlılar için Önemi:

*Gelişmiş yapılı canlılarda büyümeyi,gelişimi ve onarımı sağlar.

*Eşeysiz üreyen canlılarda üremeyi sağlar.(oluşan hücreler ilk hücrenin aynısıdır.)

*Genetik yapı değişmeden kalır.(genetik kod korunur.)

MAYOZ BÖLÜNME

Mayoz bölünme üreme ana hücrelerinde görülür.(eşeyli üreyen canlılarda)

İki aşamada gerçekleşir.

Homolog kromozom: Biri anneden diğeri babadan gelen kromozom çiftine homolog kromozom denir.MAYOZ

Mayoz I

Profaz Evresi:

*Çekirdek ve çekirdekcik zarı kaybolur.

*İğ iplikleri oluşmaya başlar.

*Homolog kromozomlar belirgin hale gelir.

*Homolog kromozomlar arasında parça değişimi (krosing-over) görülür.

not: Parça değişimi tür içi çeşitliliği sağlar.

profaz

Metefaz Evresi:

Homolog kromozom çiftleri  hücrenin ortasına dizilir.

Homolog kromozomlar iğ ipliklerine tutunur.

metefaz

Anafaz Evresi:

Homolog kromozomlar iğ iplikleri tarafından zıt kutuplara doğru çekilir.

anafaz

Telefaz Evresi:

Stoplazma boğumlanması görülür.

Çekirdek ve çekirdekcik zarı tekrardan oluşur.

n kromozomlu 2 yeni hücre oluşur.

       n  kromozom                        n kromozom

telefaz evresi

Mayoz II

* Hazırlık evresi görülmez.

*Mitoz bölünmesinin aynısıdır. 

*n kromozomlu 4 yeni hücre oluşur.

  

mayoz 2

Mayoz Bölünmenin Canlılar Önemi:

* Parça değişimi ile tür içi çeşitliliği sağlar.

* Kromozom sayısı yarıya inerek nesiller boyu kromozom sayısının sabit kalmasını sağlar.

Mitoz ve mayoz bölünme arasındaki farklar

Mitoz Bölünme	Mayoz Bölünme
2 yeni hücre oluşur.	4 yeni hücre oluşur.
Genetik kod değişmez.	Parça değişimi ile tür içi çeşitlilik görülür.
Kromozom sayısı sabit kalır.	Kromozom sayısı yarı iner.
Tüm vücut hücrelerinde görülür.	Üreme ana hücrelerinde görülür.(sperm ana hücresi,yumurta ana hücresi ve polen ana hücresinde görülür.)
1 aşamada gerçekleşir.	2 aşamada görülür.