ELEKTROSKOP

ELEKTROSKOP

Elektroskop: Bir cismin elektrik yükü ile yüklü olup olmadığını tespit etmek için kullanılan aractır.

*Negatif yüklü bir elektroskop a negatif yüklü cisim yakınlaştırılır ise elektroskop un kanatları biraz daha açılır.

                      

cisim elektroskop a                                                 elektroskop un kanatları
yakınlaştırılıyor                                                       biraz daha açılır.

*** cisim elektroskop a yakınlaştırıldığında tüm eksi yükler kanatlarda toplanır ve kanatların biraz daha açılmasını sağlar.


* Pozitif yüklü bir elektroskop a pozitif yüklü cisim yakınlaştırılır ise elektroskop un kanatları biraz daha açılır.

            

      cisim elektroskop a                                                 elektroskop un kanatları
       yakınlaştırılıyor                                                       biraz daha açılır.

 ***cisim elektroskop a yakınlaştırıldığında tüm artı yükler kanatlarda toplanır ve kanatların biraz daha açılmasını sağlar.

* Pozitif yüklü bir elektroskop a negatif yüklü cisim yakınlaştırılır ise elektroskop un kanatları biraz kapanır.

                  

       cisim elektroskop a                                                            elektroskop un kanatları
       yakınlaştırılıyor                                                                    biraz kapanır.

***cisim elektroskop a yakınlaştırıldığında kanatlardaki artı yüklerden bazıları elektroskop un topuzuna yakınlaşır ve kanatların biraz kapanmasını sağlar.(kanatlar tamamen kapanmaz)


* Negatif yüklü bir elektroskop a pozitif yüklü cisim yakınlaştırılır ise elektroskop un kanatları biraz kapanır.

***cisim elektroskop a yakınlaştırıldığında kanatlardaki eksi yüklerden bazıları elektroskop un topuzuna yakınlaşır ve kanatların biraz kapanmasını sağlar.(kanatlar tamamen kapanmaz)



*Yüklü bir elektroskop a aynı yük ile yüklü bir cisim dokundurulur ise elektroskopun kanatları  biraz daha açılır.

Not:

***Pozitif bir yüklü bir elektoskopa eşit miktara sahip negatif yüklü bir cisim dokundurulur ise kanatlar tamamen kapanır.

***Yüklü bir elektroskopa zıt yüklü (yük sayısı elektroskoptan az) bir cisim dokundurulur ise kanatlar biraz kapanır.

Etki (tesir) ile Elektriklenmeğ-

3.Etki (tesir)  ile Elektriklenme

        Yüklü bir cisim başka bir cisme yakınlaştırıldığında zıt yükler birbirine yakınlaşır iken aynı yükler birbirinden uzaklaşır.

Örnek:                                                                                                K

Nötr haldeki X ve Y cisimlerine Pozitif yüklü K cismi yakınlaştırılıyor yeteri süre bekletildikten sonra X ve Y cisimleri yalıtkan ayaklardan tutulup ayrılıyor. Son durumda X ve Y cisimleri hangi yükle yüklenirler?

Çözüm: 

Bir cismin nötr halde olması yüksüz anlamına gelmez içerisinde ki + ve - yük sayıları birbirine eşittir.

Bu durumda tüm artı ''+''  yükler X cisminde eksi ''-''  yükler ise Y cisminde toplanır.

Dokunma ile Elektriklenme

Dokunma ile Elektriklenme

    İki cismin birbirine dokundurulması sonucu aynı yükle yüklenir. Dokundurulma sonucu tüm yükler ile aynı yüke sahip olur. 

Örnek:

+10 yüklü X maddesine - 4 yüklü Y madde dokunduruluyor  ve ayrılıyor son durumda X ve Y maddesinin yükleri nasıl olur?

Çözüm:

 

X ve Y maddesi birbirine dokundurulduğunda +10 ve -4 yükler toplanır toplamda +6 yük kalır. +6 yük X ve Y maddesi ortak olarak bölüşür.Son durumda X ve Y maddesi +3 yüke sahip olur.

Not:  Elektriklenme çeşitlerinden dokunma ile elektriklenme de cisimlerin yükleri toplanır ve  sonuç olarak yükler bölüşülür.

Elektriklenme Çeşitleri

Elektriklenme Çeşitleri

Daha öncede dediğimiz gibi nötr bir cismin pozitif veya negatif yük ile yüklenmesine elektriklenme denir.Elektriklenme 3 şekilde gerçekleşir.

1. Sürtünme ile Elektriklenme:

Yüksüz bir cismin başka bir cisme sürtünmesi sonucu pozitif veya negatif yük ile yüklenmesine sürtünme ile elektriklenme denir.

* Ebonit Çubuk - Yün Kumaş Sürtünmesi

 Ebonit (plastik) bir çubuğun yün kumaşa sürtünmesi sonucu ebonit çubuğun eksi yün kumaşın artı yük ile yüklenir. Bu olayda yün kumaştan ebonit çubuğa eksi yük geçişi olur.

Not: Ebonit çubuğun içindeki  ''e'' harfi ebonit çubuk için eksi şifresi olarak alabiliriz.

* Cam Çubuk -İpek kumaş Sürtünmesi

Cam çubuk ipek kumaşa sürtündüğünde cam çubuk artı ipek kumaş ise eksi yük ile yüklenir. Bu olayda cam çubuktan ipek kumaşa eksi yük geçişi olur.

Elektrik Yüklerin Birbirine Göre Durumları:

* Aynı elektrik yükleri bir birini daima iter.

*Zıt yükler birbirini daima birbirini çeker.

*Yüklü cisimler daima nötr yükleri çeker.

 

* Nötr yüklü cisimler birbirine etki etmez.

ELEKTRİKLENME

Elektriklenme

      Elektriklenme: Bir cismin pozitif veya negatif yük ile yüklenmesine elektriklenme denir.

      Elektriklenme günlük hayatta örnekleri:

     *Fotokopi makinesi makinesi kağıt ve mürekkep zıt yükler ile yüklenerek yazının düzgün bir şekilde yazılmasını sağlar.

    *Araç boyama sırasında araç negatif boya pozitif yük ile yüklenerek püskürtülen boyanın düzgün dağılmasını sağlar.

    *Hava olayları sonucu bulutların birbirine sürtünmesi sonucu elektrik yükü ile yüklenirler.Zıt yüklü bulutların birbirine sürtünmesi sonucu negatif yüklü buluttan pozitif yüklü buluta yük geçişi olur gökyüzünde bulutlar arasındaki bu geçişe şimşek denir.Şimşek bulutlar arasında gerçekleşir.

     *Yüklü bulutlarla sivri ağaç yada cisimler arasındaki elektrik yükü geçişine yıldırım denir.Yıldırım bulut ve yeryüzü arasında gerçekleşir.

      *Baca filtrelerini temizlemede toz ve hava aynı yükle yüklenerek temizleme işlemi yapılır.

Elektrik yükleri

     Atom çekirdek ve katmanlardan olmak üzere iki kısımdan  oluşur. Çekirdekte pozitif yüklü proton ve nötr yüklü nötron bulunur. Katmanlarda ise negatif yüklü elektron bulunur.

Elektrik yükleri pozitif,negatif ve nötr yük olmak üzere 3 yük bulunur.

Pozitif Yük: Bir cismin bulundurduğu artı yük sayısının eksi yük sayısından fazla olamasıdır.

 K maddesinin pozitif yük sayısı negatif yük sayısından 6 fazladır.K maddesi +6 yüklüdür.

Negatif Yük: Bir cismin bulundurduğu eksi yüklerin artı yük sayısından fazla olamasıdır.

L maddesinin negatif yük sayısından fazladır. L maddesi -7 yüklüdür. 

Nötr Yük: Pozitif ve negatif yük sayısının bir birine eşit olması durumudur.

M maddesinin + ve- yük sayısı birbirine eşittir.+ ve -yük sayısı birbirini götüreceğinden dolayı yüksüzdür.

 Yüklerin birbirine göre durumları:

* Aynı elektrik yükleri bir birini daima iter.

*Zıt yükler birbirini daima birbirini çeker.

*Yüklü cisimler daima nötr yükleri çeker.

 

* Nötr yüklü cisimler birbirine etki etmez.

soğuma grafiği

Soğuma grafiği:

I aralık:

*Madde ısı kaybetmektedir.

*Sıcaklık azalmaktadır.(120-100)

*Madde gaz halindedir.

*Hal değişimi görülmez.

II aralık:

* Sıcaklık değişimi görülmez.

*Madde ısı kaybetmeye devam etmektedir.

*Madde gaz-sıvı haldedir.

*Hal değişimi görülür.

*100 C yoğuşma sıcaklığıdır.

III aralık:

*Madde ısı kaybetmektedir.

*Sıcaklık azalmaktadır.(100-0)

*Madde sıvı halindedir.

*Hal değişimi görülmez.

IV aralık:

* Sıcaklık değişimi görülmez.

*Madde ısı kaybetmeye devam etmektedir.

*Madde sıvı-katı haldedir.

*Hal değişimi görülür.

*0 C donma sıcaklığıdır.

V aralık:

*Madde ısı kaybetmektedir.

*Sıcaklık azalmaktadır.(0-10)

*Madde katı halindedir.

*Hal değişimi görülmez.

Örnek:

Yukarıdaki grafik ısı kaybeden bir gaza aittir. Buna göre aşağıdaki açıklamalardan hangileri doğrudur?

I-) Madde dış ortama ısı vermektedir.

II-) Kaynama noktası 7 C tur.

III-) I-III aralıklarda madde sıcaklığı artmaktadır.

IV-) II aralıkta madde gaz-sıvı haldedir.

V-) I aralıkta madde gaz halindedir.

Çözüm:

*soğuma grafiği olduğundan dolayı dış ortama ısı verir. 

*gaz maddeolduğundan ilk yatay çizgi kaynama noktasıdır.

*soğuma grafiği olduğundan dolayı sıcaklık artışı görülmez.

*kaynama sıcaklığında madde gaz- sıvı haldedir.

Sonuç:

I-II-IV-V doğrudur.

ISINMA ve SOĞUMA GRAFİKLERİ

ISINMA ve SOĞUMA GRAFİKLERİ

Isınma grafiği

Dış ortamdan ısı alan maddelerde sıcaklık artışı görülür ve hal değişimine neden olur.

I aralık: 

* Maddenin sıcaklığı artmaktadır.(-10C-0C)

*Madde katı haldedir.

*Hal değişimi görülmez.

*Madde dışarıdan ısı almıştır.

II aralık :

*maddenin sıcaklığı 0  C sabit kalmıştır yani sıcaklık artışı görülmemiştir.

*Madde katı-sıvı haldedir.

*Haldeğişimi görülür.

* Alttaki ilk yatay çizgi bu grafikte erime(donma ) noktasını verir.

*madde dışarıdan ısı almaya devam etmektedir.

III aralık:

* Maddenin sıcaklığı artmaktadır.(0 C-100 C)

*Madde sıvı haldedir

*Hal değişimi görülmez.

*Madde dışarıdan ısı almıştır.

IV aralık:

*maddenin sıcaklığı 100C sabit kalmıştır yani sıcaklık artışı görülmemiştir.

*Madde sıvı-gaz haldedir.

*Haldeğişimi görülür.

* Üsteki yatay çizgi bu grafikte kaynama noktasını verir.

*madde dışarıdan ısı almaya devam etmektedir.

V aralık:

* Maddenin sıcaklığı artmaktadır.(100 C --)

*Madde gaz haldedir.

*Hal değişimi görülmez.

*Madde dışarıdan ısı almıştır.

Soru:                                                                    

Sıvı bir maddeye ait sıcaklık zaman grafiği verilmiştir. Buna göre aşağıdaki bilgilerden kaç tanesi doğrudur?

I-)  I aralıkta madde sıvı haldedir.

II-) Erime noktası 18 C dir.

III-) III aralıkta madde sıvı haldedir.

IV-) Bu madde I-III aralıklarda dışarıdan ısı alır iken II aralıkta ısı alışı durmuştur.

V-) Bu madde I-III aralıklarda sıcaklık artışı olur iken II aralıkta sıcaklık artışı olmamıştır.

Çözüm:

grafik sıvı bir maddeye ait olduğundan  I aralıkta sıvı II aralıkta sıvı -gaz III aralıkta gaz halindedir.

II aralıkta sıvının kaynama noktası 18 C dir.bu sıvı madde tüm aralıklarda ısı almaya devam etmiştir.

sonuç: I-V maddeler doğru geri II-III-IV maddeleri yanlış açıklamadır. 

Soğuma grafiği:

I aralık:

*Madde ısı kaybetmektedir.

*Sıcaklık azalmaktadır.(120-100)

*Madde gaz halindedir.

*Hal değişimi görülmez.

II aralık:

* Sıcaklık değişimi görülmez.

*Madde ısı kaybetmeye devam etmektedir.

*Madde gaz-sıvı haldedir.

*Hal değişimi görülür.

*100 C yoğuşma sıcaklığıdır.

III aralık:

*Madde ısı kaybetmektedir.

*Sıcaklık azalmaktadır.(100-0)

*Madde sıvı halindedir.

*Hal değişimi görülmez.

IV aralık:

* Sıcaklık değişimi görülmez.

*Madde ısı kaybetmeye devam etmektedir.

*Madde sıvı-katı haldedir.

*Hal değişimi görülür.

*0 C donma sıcaklığıdır.

V aralık:

*Madde ısı kaybetmektedir.

*Sıcaklık azalmaktadır.(0-10)

*Madde katı halindedir.

*Hal değişimi görülmez.

Örnek:

Yukarıdaki grafik ısı kaybeden bir gaza aittir. Buna göre aşağıdaki açıklamalardan hangileri doğrudur?

I-) Madde dış ortama ısı vermektedir.

II-) Kaynama noktası 7 C tur.

III-) I-III aralıklarda madde sıcaklığı artmaktadır.

IV-) II aralıkta madde gaz-sıvı haldedir.

V-) I aralıkta madde gaz halindedir.

Çözüm:

*soğuma grafiği olduğundan dolayı dış ortama ısı verir. 

*gaz maddeolduğundan ilk yatay çizgi kaynama noktasıdır.

*soğuma grafiği olduğundan dolayı sıcaklık artışı görülmez.

*kaynama sıcaklığında madde gaz- sıvı haldedir.

Sonuç:

I-II-IV-V doğrudur.

Soru:

Maddeler	Erime noktası C	Kaynama noktası C
K	-22	92
L	7	70
M	10	110
N	-5	60

Yukarıda erime ve kaynama noktaları verilen K,L,M ve N maddeleri için aşağıdaki soruları cevaplayınız?

A-) 5 C maddeler hangi haldedir?

K: Sıvı      L:Katı      M:Katı      N:Sıvı  haldedirler.

B-) 66 C maddeler hangi haldedir?

K:sıvı        L:sıvı      M: sıvı     N:gaz   haldedirler.

C-) hem 20 C hemde 88 C maddeler sıvı haldedir.

K ve M maddeleri her iki sıcaklıkta da sıvı haldedirler.

*****not*****

*Bir madde için verilen sıcaklık erime ve kaynama noktaları arasında ise madde daima sıvı haldedir.

* Verilen sıcaklık erime sıcaklığından küçük ise daima katı haldedir.

*Verilen sıcaklık kaynama sıcaklığından büyük ise daima gaz haldedir.