BASINÇ

                                                BASINÇ

KATILARIN BASINCI

 Cisimlerin ağırlıklarından dolayı bulundukları yüzeylere uyguladıkları dik kuvvete basınç adı verilir.

- Bir demir çivi toprak yüzeye yandaki gibi dikey ve yatay olarak konulduğunda, üzerine aynı kuvvet 

uygulandığı halde toprağa aynı miktarda batmadığı gözlemlenir.

Aynı ağırlıkta olan ördek ile horozdan, ördeğin  ayağının perdeli olması basıncı azaltır ve karda 

daha az batar.

Futbolcuların sahada çivili krampon giymesi basıncı arttırır.

*Kışın geniş tabanlı botların giyilmesi basıncı azaltır.

*Bazı araçların tekerleklerinin daha geniş olması ya da teker yerinepalet kullanılması basıncı azaltır.

*Topuklu bir ayakkabı çamur yüzeye daha çok batarken, düz tabanlı bir ayakkabı daha az batar.

*Mutfakta bıçağın daima keskin yüzeyi kullanılır.

--Basıncın olabilmesi için cismin mutlaka bir ağırlığının olması ve cismin bir alanla temas halinde olması gerekir.

Katı basıncına etki eden faktörler:

1-) Uygulanan Kuvvet:

  Bir kamyon kasasında malzeme varken ya da kasa boşken kamyonun zemine uyguladığı basınç

farklıdır.

*Dolu kamyonun yere uyguladığı basınç boş kamyonun yere uyguladığı basınçtan fazladır.

   Örnekten de anlaşılacağı gibi yerle temas eden yüzey alanı sabit kaldığında uygulanan kuvvet(ağırlık)  artarsa basınç artar.

-- Kuvvet ile basınç doğru orantılıdır.

 -  kuvvet artarsa basınç artar.

  - kuvvet azalırsa basınç azalır.

Özdeş küplerle oluşturulmuş düzeneklerde 1. düzeneğin ve 2. düzeneğin yüzey alanları eşit farklı olan 2. düzeneğin ağırlığı(kuvveti) fazla olduğundan 2. düzeneğin uyguladığı basınç daha fazladır.

2. resimdeki cismin uyguladığı kuvvet çok olduğundan yere uyguladığı kuvvet fazladır.

2-Yüzey Alanı:

Aynı ağırlığa sahip iki cisimden yerle temas eden yüzey alanı büyük olanın uyguladığı basınç az.

Yüzey alanı küçük olanın uyguladığı basınç fazladır.

Özdeş dikdörtgenler prizmalarından 1. düzeneğin yüzey alanı 2. düzeneğin yüzey alanından fazladır.

Basınç ile yüzey alanı ters orantılıdır.

--Yani düzeneklerden yüzey alanı küçük olanın uyguladığı basınç büyük .

--Yüzey alanı büyük olanın uyguladığı basınç küçüktür.

SIVILARDA BASINÇ

Sıvılar sahip oldukları ağırlıklarından dolayı bulundukları kabın temas ettikleri tüm yüzeylerine basınç uygular. Sıvı içerisinde bir noktaya uygulanan basınç,

 Sıvının derinliğine bağlıdır. Yani sıvının derinliği (yüksekliği) arttıkça uyguladığı basınç artar.

Katılar gibi sıvılarda içinde bulunduğu kaba ağırlığından dolayı bir basınç uygular.

Fakat sıvılar, katılar gibi belli bir şekle sahip olmayıp,akışkan oldukları için kabın sadece tabanına değil, yan yüzeylerine de bir basınç uygular.

Bir barajda aşağıya doğru inildikçe, baraj duvarları kalınlaşır.

Çünkü sıvı basıncı, sıvının derinliğine bağlı olarak değişir.

Belli bir noktanın sıvı yüzeyine olan uzaklığı arttıkça,sıvı basıncı artar.

                      

Yukarıdaki kaplarda verilen K ve L noktaların- dan, K noktasına yapılan sıvı basıncı P ise L noktasına yapılan sıvı basıncı 3P olur.

 Sıvı basıncı, sıvının yoğunluğuna (cinsine) bağlıdır. Yani sıvının yoğunluğu arttıkça uyguladığı basınç artar

Yukarıda verilen kaplardaki sıvı yükseklikleri eşittir. Sıvıların yoğunlukları A kabı için d, B kabı için 2d olduğundan tabana (X ve Y noktalarına) yapılan sıvı basıncı A kabı için P ise B kabı için 2P olur.

Aşağıda verilen kapların tabanlarına etki eden sıvı basınçları eşittir


. Sıvı basıncı, kabın şekline bağlı değildir.

Sıvılar akışkan oldukları için üzerine basıncı bulundukları kabın her noktasına aynen iletirler. Bu duruma Pascal Prensibi adı verilir.

sıvı basıncının teknolojide kullanım alanları:

* Hidrolik fren sistemleri

* İtfaye merdivenleri

*berber koltukları

*tulumbalar

GAZLARIN BASINCI

Gazların belirli bir şekli ve hacmi yoktur. Kapalı bir kapta  bulunan  gaz  tanecikleri  bulundukları  kabın yüzeyine çarparak basınç oluşturur.

*Gazların basıncı sıcaklık arttıkça artar.

*Yer küreden uzaklaştıkça açık hava basıncı azalır.Bundan dolayıdır: yükseklere çıkıldıkça dağcıların burnunun kanaması ya da uçan  baloların gökyünde patlamalarının nedeni açık hava basıncı azaldıkça içerdeki basınç dışarıya çıkmak istiyecektir.

* Gazlar  sıkıştırılabildiklerinden  dolayı  kabın  hacmi azaldıkça yüzeye daha fazla basınç uygulayacaktır.

Araç  tekerlerinin  şeklini  korumasının  nedeni,  içerisindeki gazın uyguladığı basınçtır.

Açık Hava Basıncının Ölçülmesi

   Dünya’yı  saran  atmosferin  yapısında  birçok  gaz bulunur. Bu gazların bir ağırlığı vardır içinde bulunan cisimlere basınç uygularlar. Uygulanan basınca atmosfer basıncı ya da açık hava basıncı  denir.

*Deniz seviyesinde açık hava basıncı 1 atmosfer basınçtır. (1 atm’dir.)

* Deniz seviyesinden yukarı çıkıldıkça açık hava basıncı azalır.

* Açık hava basıncını ilk olarak İtalyan fizikçi Toricelli ölçmüştür.

- toricelli bu deneyinde civa kullanmasının nedeni yoğunluğunun fazla olmasıdır.Eğer civa yerine su kullanmış olsaydı 10 metreyi aşkın bir cam boru kullanmak zorunda kalırdı.

Yaptığı deney sonucunda ;

* Daldırılan cam borunun şekline 

*uzunluğuna

*Daldırılış şekline bağlıdeğildir.

* Açık hava basıncı barometre, kapalı kaplardaki basınç manometre ile ölçülür.

Katı – Sıvı – Gaz Basıncının Günlük Hayattaki Yeri

*Tamamen su dolu bir bardağın ağzı kâğıt havlu ile kapatılarak ters çevrildiğinde atmosfer basıncının etkisiyle su dökülmez.

* Pipetle içilen sıvılarda da açık hava basıncının etkisi vardır.

* Vakum makineleri, elektirik süpürgesinde de açık hava basıncının etkisi gözlenir.

*Deodorant, böcek öldürücü spreyler, oksijen tüpü, yangın tüpü, mutfak tüpü gaz basıncından faydalanılarak üretilen araçlardır.

*Otomobillerdeki hidrolik fren sisteminde, sıvı basıncından yararlanılır.

* İş  makinelerinin  lastiklerinin  geniş  olmasında,  katı basıncından yararlanılır.

*İki ayak üzerinde dururken az, tek ayak üzerinde dururken fazla basınç uygulanır.

*Sivri topuklu ayakkabı ile kumda ya da karda daha zor yürünür.

*Hareket hâlindeki aracın durmasını sağlayan hidrolik fren sistemleri, sıvıların basıncı sayesinde çalışır.

*Pipetle içecek içerken sıvının pipette yükselmesi.

*Uçan balonların belirli bir yüksekliğe çıktıktan sonra patlaması.

*Fil, gergedan, deve gibi hayvanların ayaklarının taban alanlarının büyük olması, onların yere uygulayacakları basıncı küçülterek kum veya toprak zeminde kolay yürümelerini sağlar.